Щадимги европада илк фалсафий билимлар ривожи, ижтимоий таращщиёт, маданий жараёнлар



Download 281,82 Kb.
bet4/75
Sana26.02.2022
Hajmi281,82 Kb.
#468734
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   75
Bog'liq
asadbek

+икматлИ СЎЗЛАРИ.

  • +аёт ылимдан нимаси билан фарщланади? – деб сырадилар Фалесдан.

  • +еч нарса билан фарщланмайди.

  • У =олда сен нега ылмаяпсан? – деб такрор сырадилар.

  • Тафовут былмаса нега ылишим керак? – деб жавоб берди у.

  • Коинот =амма нарсадан гызалрощдир, зеро, у Худонинг кароматидир.

  • Энг буюк нарса нима? – Макон буюкдир, чунки у =амма нарсани ыз ба\рига олади.

  • Энг учщур нарса нима? – Ащл =амма нарсадан учщурдир, у =амма нарсадан ызади.

  • Доноларнинг доноси нима? – Ващт, чунки у =амма нарсани кашф этади.

  • +амма учун хос былган умумийлик нима? – Умидворлик, чунки одамларда =еч нарса былмаганда =ам у албатта былади.

  • Энг кучли нарса нима? - Зарурият, чунки у =амманинг устидан =укмронлик щилади.

  • Нима щийин? – Ыз-ызингни билиш.

  • Нима осон? – Бошщаларга масла=ат бериш.

  • Ким бахтли? – Тани-жони со\, ру=и хотиржам ва маънавий камолотга интилувчи инсон.

  • Мен уч нарса туфайли тащдиримдан миннатдорман: биринчидан, =айвон былиб эмас, инсон былиб ту\илганим учун; иккинчидан, аёл былиб эмас, эркак былиб ту\илганим учун; учинчидан, ва=ший (варвар) былиб эмас, эллин былиб ту\илганим учун.

Анаксимандр
+аёти. Анаксимандр – Милет мактабининг йирик вакилларидан бири, Фалеснинг шогирди, табиатшунос ва давлат арбобидир. Унинг =аёти ва асарлари ты\рисида бизга жуда оз маълумотлар етиб келган. Анаксимандр мил. ав. 610-546 йилларда яшаган деб =исобланади.
асарлари. Бизгача Анаксимандрнинг фащат биргина «Табиат ты\рисида» асаридан парчалар етиб келган.
таълимоти. Анаксимандр фалсафий таълимоти ты\рисида бошща файласуфларнинг, хусусан, ундан икки аср кейин яшаган Аристотелнинг фикр-муло=азалари етиб келган.
Анаксимандр =ам Фалес сингари асосан оламнинг бирламчи асоси =ащида фикр юритган. У Фалесдан фарщли равишда сув =амма нарсанинг ызгармас асоси, деган щарашни щабул щила олмаган: агар сув тупрощща, тупрощ =авога, =аво эса сувга айланса, демак бундан =амма нарса хо=лаганча ызгариши мумкин, деган хулоса келиб чищар эди.
Анаксимандр оламнинг бирламчи асоси макон ва замондаги номуайян, чексиз апейрондир, деб =исоблади. Бу билан у =иссий идрок этиладиган олам =одисаларининг бирламчи асосини =иссий идрок этилмайдиган асос орщали тушунтирмощчи былди. Э=тимол, Анаксимандр учун Фалес таълимотига щарши назарий далил келтириш му=имрощ былгандир. Лекин шунга щарамай, Анаксимандр Фалеснинг универсал назарий щоидаларини та=лил щилар экан, у билан ба=слашиш мумкинлигини кырсатди.
Анаксимандр устози Фалес сингари оламнинг тузилиши, география, =аёт ва одамнинг пайдо былиши сингари масалалар билан щизищди. Ызининг кып йиллик илмий изланишларини «Табиат ты\рисида» номли асарида умумлаштирди. У олам ты\рисида илмий билимлар тыплаш ва уларни та=лил щилиш билан кифояланиб щолмай, бу билимларни =аётга татбищ этди. Анаксимандр биринчи былиб Ер харитасини чизди, глобусга ыхшаш асбобни яратди.
Анаксимандрнинг таъкидлашича, Ер худди кесик цилиндрга ыхшайди. Осмон Ерни =ар томондан щуршаб олган шар сингаридир. Ерга щорон\уликнинг тушиши на Щуёш, Ой ва юлдузларга таъсир щилмайди, ёру\лик давом этади. Олам марказидаги Ер =еч щандай таянчга му=тож эмас, у осмондаги барча нущталар билан бир хил масофада туради. Ернинг бошща томонга нисбатан тезрощ =аракатга келиши учун =еч щандай сабаб мавжуд эмас. Анаксимандр олам азалдан модда билан тыла былган, деб тахмин щилган. Лекин бу модда бизга маълум былган сув ва бошща шунга ыхшаш моддаларга ыхшамайди, унинг табиати номаълумдир. У номуайян былганлиги учун =ам ызида барча моддаларни мужассамлаштиради. Ана шу моддалар кейинчалик «иссищлик» ва «совущлик» таъсирида ажралиб, ыз вазни ва мищдорига мувофищ юқорироқдан жой олдилар. Чегара нималигини билмайдиган ушбу бирламчи модда апейрон («чексизлик»)дир.
Анаксимандр моддалар «иссищлик» ва «совущлик» дан иборат щарама-щарши ибтидодан ажралиб чищщанлигини асослаш билан кифояланиб щолмади. Унинг фикрича, оламнинг пайдо былиши жараёнида Ер устида сув ва =аво пардаси (булути) вужудга келган. Худди дарахтни унинг пысти щуршаб олгани сингари =аво =ам Ерни ыраб олган. Денгиз Ерни дастлаб тылищ щамраб олган эди, кейинрощ Щуёш исси\и денгиз щоби\ини щуритиб, айрим жойларда денгиз тублари очилиб щолди.
+аёт даставвал денгизнинг балчищли тубида бошланган. Щадимги =айвонларнинг териси бошидан игнали былиб, улар балчищли денгиз тубидан чищишлари билан бу щатламни йыщотганлар. Одамлар, Анаксимандр фикрича, даставвал балищлар ичида пайдо былган ва ривожланган, фащат маълум кучга эга былганидан кейингина щурущликка чищщан ва ыз шаклини ызгартирган.
Чексиз бирламчи модда (апейрон)дан келиб чищщан барча нарсалар яна щачонлардир унга щайтишга мажбурдир, нарсалар бошщача шаклда яшаганлиги учун муайян ващтда жазоланишга ма=кумдир. Ана шу сабабга кыра, оламлар вужудга келади ва емирилади.
Анаксимандр ющорида тилга олинган асарида биринчи былиб материянинг сащланиш щонунини баён этди: "Нарсалар элементлардан ташкил топади ва худди шу элементларга айланади. Нарсалар элементларга анищ белгиланган ващтда щонуний товон тылайдилар; щарздорлар кредит берувчиларга щандай муносабатда былсалар, нарсалар =ам элементларга худди шундай муносабатда быладилар: узощ муддат давомида ыз щарзларини щайтарадилар.
Анаксимандрнинг дастлабки одамларни балищ типидаги =айвонлардан келиб чищщани ты\рисидаги таълимоти, щатор тафовутларига щарамай, маънавий жиҳатдан инглиз табиатшуноси Ч. Дарвиннинг щадимги устози былганидан далолат беради.

Download 281,82 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   75




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish