Shańaraq, máhálle, oqıw orınlarınıń birgelikte islesiw

7-ózbetinshe jumıs
Tema: Talabalardıń oqiw miynetin shólkemlestiriw usılları
Miynet tálimi sabaqlarında oqıwshilardı miynet qılıw hám de usı miynetti social hám ónimli jaǵdayǵa keltiriw, ol jaǵdayda ámeldegi bolǵan kásiplerge tán maǵlumatlar menen tanıstırıw, anıq kásipti tańlawǵa jóneltiriw, tańlaǵan kásibine uyqaslastiriw hám de taǵı basqa tálim-tárbiya texnologiyası tiykarlarına tán sheshimge kelip, tańlaǵan kásipin kásip-óner kolledjlerinde jas qánige dárejesinde iyelewdi maqsetke aylandırıw áhmiyetli wazıypalardan biri bolıp tabıladı. Olardan birin orınlaw ushın, belgilengen hár bir basqıshlarǵa dóretiwshilik jantasıw kerek. Buǵan bárinen burın oqıwshılardıń social paydalı miynetin «unumli» dárejege kóteriw zárúrli bolıp tabıladı. Buǵan baylanıslı atap ótiw kerekki, oqıwshılar atqarap atırǵan jumıs nátiyjesi: ózi, klass hám mektep mápin gózlegen bolıwı kerek. Usı jumısqa sarplanǵan miynet, waqıt bıykarǵa ketken emes. Odan kimdir paydalanadı, qay jerde bolıp tabıladı isletiledi, qandayda bir tayarlanadı hám taǵı basqa. Bunday jumıslar nátiyjesi «social paydalı» jaǵdayın ańlatadı. Bul birinshiden, miynet táliminde oqıwshılar atqarap atırǵan «is», tayarlanıp atırǵan hár bir «buyum» yamasa ónim paydalı bolıwı zárúr. Bunday miynetten hár bir qatnasqan oqıwshı, klass, mektep ol yamasa bul mániste mápdar bolıwı kerek. Sondaǵana «foydali miynet» social xarakterge iye bolıp «social paydalı miynet»ke aylandı.Ekinshiden, social paydalı miynet processinde oqıwshılar atqarap atırǵan «is» tayarlanıp atırǵan «buyum», ónimlerge sarplanıp atırǵan «waqıt» bólek inabatqa alınıwı zárúr. Sebebi hár bir buyım, jumıs, ónim m a 'lum waqıtta atqarılıwı kerek. Ol jaǵdayda m a 'lum boladıki, ayırım oqıwshılar belgilengen «waqıt»ta kóp jumıstı atqaradılar, avrimlari belgilengen social miynetten ónimli paydalanıwdı úyrenedi. Úshinshiden, oqıwshılardıń da «social paydalı» miyneti «unumli» miynetleri processinde keńeytirilgen.
Bilim, kónlikpe, ilmiy tájriybeleri keyingi kásiplik aktiv áhmiyatli faktorlardan biri bolıp esaplanadı. Sol faktorlardan biri oqıwshılardı kásip-ónerge jóneltiriw bolıp tabıladı. Sonda miynet tálimi, kásip tańlaw processleri oqıwshılardıń miynet qılıw, kásip tańlawǵa tayınlıǵınıń strukturalıq bólegi bolıp, kásipti tuwrı tańlawı, xalıq xojalıǵında miynet qılıwǵa etikalıq, psixologiyalıq hám ámeliy tayarlaniwina tiykar saladı hám de mektep reformasına kóre engizilip atırǵan social paydalı hám de ónimli miynet májburiy xarakterge iye, sebebi miynet t a 'limi da de oqıwshılardı kásip-ónerge jóneltiriw mánisi, áhmiyeti hám de shólkemlestirilgen formaları hám ámeliy jaǵdayları bir-birleri menen ajıralmas baylanısqan. Sonıń menen birge, ulıwma tálim mekteplerindegi qánigelestirilgen miynett tálimi hám de onıń negizinde tashkil atırǵan tereńlashgan m ehnat procesi, oqıwshılardı kásip-ónerge jóneltiriliwi, olardıń tayarlıq shınıǵıwlarında saylanǵan kásip boyınsha ózlestirilgen texnikalıq, politexnik óndiriske tiyisli miynet tálimi, kásip- ónerge jóneltiriw ámellerge tán bolıwı, kónlikpede de ilmiy tájriybelerin bekkemlew bolıp tabıladı.Ótken miynettiń 90 -jılları ortalarında qabıl etilgen «Oqıwshılardıń miynet tálimi hám kásip tańlaw mektepleraro oqıw -islep shıǵarıw orayı haqqında»ǵi Qaǵıydaǵa qaray mektep hám islep shıǵarıw kárxanası, mektep hám óner bilim jurtlari h am d a basqa shólkemler ustaxonalarida baza kárxanasınıń sexları yamasa basqa bólimlerinde social paydalı, ónimli miynet tapsırmalarında social paydalı, ónimli miynet tapsırmaları menen baylanıslı islerdi atqarıp kelip atır. Olar tómendegiler:
— social paydalı, ónimli miynetti joybarlawda berilgen miynet tálimi baǵdarlarına ámel etiwdi támiyinleydi;
— kárxanalar hám mektepleraro texnikalıq oray orınları tálim mektebiniń belgilengen tártipte islep shiǵilǵan hám tastıyıqlanǵan oqıw joba, oqıw programmalarına muwapıq oqıwshılardıń tálimi hám ónimli miynetin shólkemlestiriwdi támiyinleydi.