Щ з б е к и с т о н р е с п у б л и к а с и

Ish bo‘yicha hisobotda: Ishning maqsadi, kerakli jihozlar, berilgan topshiriqlar, ishning bajarish tartibi bo‘yicha aniqlangan va tanlangan ma’lumotlar 10-,11- va 12 –jadvallar ko‘rinishida yoziladi hamda don nobudgarchiligi bo‘yicha bajarilgan hisoblar va olingan natijalarga ko‘ra xulosa beriladi.
Nazorat savollari:
1. Kombayn o‘rgichi qismlarining ta’sirida sodir bo‘lgan don nobudgarchiligi
qanday aniqlanadi?
2. Nima maqsadda yerga to‘kilgan somon ostini nazorat qilish kerak bo‘ladi?
3. Qanday maqsadda kombayn somon elagichi bo‘ylab yanchilgan g‘allani sekinroq
siljitishga intilish kerak?
5. Nima sababli yanchish barabanini iloji boricha sekinroq aylantirishga
intilish kerak?


14-Laboratoriya ishi
Mavzu: Don tozalash mashinasiga ekinlar turiga qarab
g‘alvirlar tanlash


Ishning maqsadi: Turli xil ekinlar donini dastlabki tozalashla don tozalash mashinasiga g‘alvirlar tanlash tartibini o‘rganish
Kerakli jihozlar: Elektrlashtirilgan yuritmasi bilan jihozlangan don tozalash mashinasi; laboratoriya g‘alvirlarining to‘plami; tarozi; 60 kg arpa, bug‘doy va boshqalar doni; chilangarlik asboblari.

Yetishtirilgan boshoqli don hosili yig‘ib-terib olingandan so‘ng uni don tayyorlash punktlariga topshirishdan oldin don tozalash mashinasida (20- rasm) dastlabki tozalash talab etiladi. Bunda toza don havo yordamida yengil (chang, chori va b.) va og‘ir (kesak, tosh va b.) qo‘shindilar hamda g‘ilvirlar yordamida esa o‘lchami kichik (singan, puch don va b.) va uzun (mayda somon va b.) qo‘shindilardan ajratib olinadi.

20- rasm. Don tozalash mashinasini ish jarayoni: 1- qabul kamerasi; 2-tarqatgich; 3-taqsimlagich; 4-havo quvuri; 5-yuqorigi sirpang‘ich; 6-pastki sirpang‘ich; 7-chiqarish shnegi; 8-pastki g‘alvir o‘rnatgich; 9-ustki g‘alvir o‘rnatgich; 10-havo transportyori; 11-chang ajratgich; 12-berkitgich; 13-tindirgich; 14-deraza.

Don tozalagich mashinaning transportyor–ta’minlagichi hirmondagi mahsulotni yuqoriga ko‘tarib, qabul kamerasi 1 dagi taqsimlagich 3 ga tushiradi. Taqsimlagich 3 ensiz oqim ko‘rinishida keltirilgan donni mashina eni bo‘ylab bir tekis yoyib-taqsimlab, havo quvuri 5 ga tashlab beradi. Ventilyator hosil qilgan havo oqimi havo quvuridan o‘tayotib chang – to‘zon va yengil qo‘shindilarni iloji boricha to‘liq uchirib, tindirgich 13 ga keltiradi. U yerda havo oqimining tezligi keskin kamayishi tufayli, qo‘shindilar pastka cho‘kib, chiqarish shnegi orqali tashqariga chiqariladi.
Mashinaning don o‘lchamlari bo‘yicha tozalash qismi ikkita g‘alvirlar to‘plamidan iborat bo‘lib, ularning har biri ustki va pastki g‘alvirlardan tuzilgan. Gʻalvirlar qiya o‘rnatilganligi va ilgarilanma – qaytma harakatga keltirilishi sababli, don aralashmasi asta – sekin g‘alvirning oxiriga siljib boradi.
Asosiy tozalash materiali ustki g‘alvirlar to‘plamining g‘ilviri ustiga tushadi va yuqorigi g‘alvir o‘rnatgich 9 ning tebranishi natijasida bir tekis qalinlikda yoyilib, g‘alvir tomon suriladi.
B₁ va g‘alviridan elanib pastga tushgan don V va G g‘alvirlar bilan mayda, singan va puch donlar hamda boshqa qo‘shindilardan ajratib olinadi.
B₁ g‘alvirni tanlashda don oqimini deyarli o‘zaro teng ikki qismga ajratishni ta’minlashiga alohida e’tibor berish kerak. Eng yirik don va unga aralashgan katta jismlar B₂ g‘alvirda elanadi. B₂ g‘alvirni tanlashda pastka don va undan maydaroq qo‘shindilar elanib o‘tishiga erishish lozim. Yirik qo‘shindilar esa B₂ g‘alviridan pastka o‘tmasdan, uning sirti bo‘ylab siljishi kerak.
V g‘alvirini tanlashda pastka kerakli dondan maydaroq og‘ir qo‘shindilar tushadigan qilish kerak. Kerakli don esa V g‘alviridan G ga siljib tushishi kerak. G g‘alviri ko‘zlarining shakli (21- rasm) V dagidan farqlanishi (ko‘zlari dumaloq emas, to‘trburchak shaklida) bo‘lishi lozim.