Щ з б е к и с т о н р е с п у б л и к а с и олий ва щрта махсус таoлим вазирлиги фарьона политехника институти «кимё-технология»

Назорат саволлари:
1. Ареометрнинг иш принципи асосида қандай қонун ётади?
2. Узум суслоси қандай моддалардан ташкил топган?
3. Ареометрни текширилаётган суюқликка қандай ботириш керак?

2-Жадвал
Рефрактометр кўрсаткичларини узум суслоси таркибидаги

шакарлар миқдорига ўтказш жадвали

3-жадвал
Ареометр кўрсаткичларини шакарлар миқдорига

ўтказиш


4-амалий иш
Мавзу: “Узум суслоси таркибидаги шакарлар миқдорини ареометрда аниқловчи солиштирма оғирлик бўйича аниқлаш”
Ишдан мақсад:
Узум суслоси таркибидаги шакарлар миқдорини солиштирма оғирлик бўйича аниқлаш.
Керакли жиҳоз ва реактивлар:
Узум суслоси, ареометр, фильтр.
Назарий қисми.
Узум суслоси 55-70% сув, 17-25% шакарлар ва нисбатан оз миқдордаги орагник ва минерал моддалардан иборат. Сувнинг 20^оС даги солиштирма оғирлиги – 0.99823, шакарларнинг (глюкоза ва фруктоза) солиштирма оғирлиги – 1.6000 атрофида. Суслодаги шакарлар миқдори қанча кўп бўлса, суслонинг солиштирма оғирлиги шунча катта бўлади. Бу боғлиқлик асосида махсус жадвал ишлаб чиқилган.
Шакарлардан ташқари сусло таркибида унинг солиштирма оғирлигига таъсир этувчи бошқа моддалар ҳам борлиги учун бу усулда шакарларни аниқлаш тахминий ҳисобланади. Лекин бу усулнинг соддалиги ва осонлиги унинг кенг тарқалишига сабаб бўлди.
Солиштирма оғирликни аниқлаш сиғими 250 мл бўлган идишлар, ареометр, термометр бўлиши керак.
Анализ қуйидагича бажарилади: Текширилаётган сусло тиндирилиб, фильтрланади. Тиндирилган сусло қуруқ тоза цилиндрга қўйилиб, унга тоза, қуруқ ареометр ботирилади.
Аерометрни цилиндрга эҳтиётсизлик билан ботирилганда, ареометр оғирлашиб, кўрсаткичлари ўзгаради. Ареометр цилиндрга ботирилаётганда унинг деворларига тегмаслиги керак. Ареометр билан ишлаётганда, суюқлик сатҳи билан кўз тенг туриши керак. Ареометр шкаласида ҳарорат бўйича градуировкаланган бўлиб, шунинг учун суслони ҳароратини ўлчаш керак. Агарда у шкаладаги ҳароратга тўғри келса, аниқланган солиштирма оғирлик 3-жадвалда берилган шакарлар миқдорига тўғри келади.
Суслонинг ҳарорати ареометр шкаласидаги қийматга тўғри келмаса, ареометр кўрсаткичларига тузатма киритиш керак.
Масала: Ареометр 20^оС га градууровкаланган. Суслонинг солиштирма оғирлиги 1.085. Сусло ҳарорати 17^оС. Демак тузатма 0.0002 · 3 – 0.006 ни ташкил қилади. Сўнгги солиштирма оғирлик 1.085 – 0.0036 = 1.0844 ни ташкил этади. Бу кўрсаткичга 8-жадвалдан шакар тўғри келади.