Sh. N. Fayzimatov

Chapter 6. Orientation of producs in space …………………………… 
166 
6.1 Orientation methods and technical means ………………………… 
166 
6.2 Orientation of producs in space ………………………………….. 
171 
6.3 Mechanisms for laying sheet materials ……………………….......... 172 
Chapter 7. Automation of boot processes. Transportation of producs 
using robos, car operators and trolleys……………………...................... 
184 
7.1 Classification of robos ……………………………………...……… 
184 
7.2 Target mechanisms of robots. Clamping devices of industrial 
robos……………………………………………………………………. 
193 
7.3 Shipment mechanisms and auto operators …………………………. 197 
Chapter 8. Automation of assembly and control of technological 
processes……………………………………………………………………. 
199 
8.1 Assembly processes in mechanical engineering …………………… 199 
8.2 Classification of the connection of pars …………………………… 
202 
8.3 automation of assembly processes ………………………………… 
221 
8.4 Automatic control of additional dimensioning.................................... 233 
8.5 Automated control methods ………………………………………... 241 
8.6 Monitoring and diagnostics in an automated production 
environment……………………………………………………………... 246 
Chapter 9. Integrated automation of mass production ………………… 
250 
9.1 Flexible automated system …………………………………………. 250 
9.2 Flexible production system ………………………………………. 
258 
Application……………………………………………………………...... 
266 
Literature…………………………………………………………………… 
271 
 

---

11 
KIRISH
Hozirgi kunda mashinasozlik korxonalarining jadal sur’atlarda ishlashini va 
ishlab chiqariladigan mahsulotlarni dunyo bozorida raqobatlasha olishini 
ta’minlash maqsadida texnologik usullarning samaradorligi, jihozlarning 
ishonchliligi 
va 
ularning 
aniqligini 
oshirish 
hamda 
keng 
ko’lamda 
avtomatlashtirish muhim ahamiyatga ega. 
Innovasion g’oyalar va texnologiyalarni takomilashtirish hamda yaratish 
bugungi kunning asosiy vazifalaridan hisoblanadi. Hozirgi kunda fan-texnika, 
balki butun jamiyat taraqqiyotini avtomatlashtirishsiz tasavvur qilish qiyin, chunki 
avtomatlashtirilgan texnologiyalar qo’llanilmaydigan biror-bir sohani topish juda 
qiyin. 
Rivojlangan davlatlarning ishlab chiqarish sanoati faoliyati va ularda 
texnologik jarayonlarni nazorat qilish hamda boshqarishning o’ziga xos 
hususiyatlaridan kelib chiqqan holda zamonaviy ilmiy-texnik taraqqiyotining 
rivojlanishi konsepsiyasi sanoatning barcha tarmoqlarida Yuqori unumdorlikka 
ega, 
ishonchli, 
tejamkor 
texnologik 
jihozlarni 
yaratishda 
zamonaviy 
texnologiyalarni keng ko’lamda qo’llanishini ta’minlash dolzarb muammolardan 
biri bo’lib hisoblanadi. Bu borada rivojlangan chet el mamlakatlarida, ya’ni 
AQSH, Germaniya, Yaponiya, Janubiy Koreya, Xitoy, Rossiya va boshqa 
davlatlarda ma’lum Yutuqlarga erishilgan bo’lib, ularda ishlab chiqarish 
samaradorligini oshirish, mahsulotlar sifati va raqobatbardoshligini ta’minlash 
uchun mashinasozlik korxonalarida texnologik jarayonlarni boshqarish va 
avtomatlashtirishga alohida e’tibor qaratilmoqda. 
Fan vatexnikani so’ngi yillarda uzluksiz rivojlvnib borishi ishlab chiqarish 
korxonalarida mahsulotlarni turi tez-tez o’zgarishi, ishlab chiqarish ob’ektlari 
almashinib, yangi turdagi mahsulotlarni o’zlashtirish muddatlarini qisqarishiga olib 
kelmoqda. Bu o’z navbatida avtomatlashtirilgan texnologik va yordamchi 
jihozlarni hamda ularning boshqarish tizimlarini loyixalash va hisoblash usullarini 
rivojlantirishni talab etadi. Yalpi va seriyali ishlab chiqarishda avtomatlashtirilgan 

---

12 
mashinalar tizimini yaratish va ularni korxonalarga tatbiq etish murakkab va 
mehnatni ko’p talab qiladigan masala hisoblanadi.
Loyihanayotgan avtomatik liniyalar qancha murakkab bo’lsa, ularni 
o’rnatish variantlari shuncha ko’p bo’ladi. Bu o’z navbatida texnik masalalarni 
yechimi ularni loyixalash bosqichini bajarish davridan boshlanadi. 
Avtomatlashtirilgan mashina tizimlarini loyihalashda ularning strukturasi 
va kompanovkasi variantlariga, prinsipial sxemalariga, samaradorlik, ishonchlilik, 
iqtisodiy effektivligi hisoblariga asoslanadi. 
Mashinasozlikning 
avtomatlashtirish 
darajasi 
xozirgi 
kunda 
avtomatlashtirilgan mashinalar tizimlarini yaratishga qaratilgan bo’lib, ishlab 
chiqarishning har xil bosqichlarini – zagotovka tayyorlashdan yig’ishgacha bo’lgan 
jaryonlarni o’z ichiga oladi. Bunda avtomatlashtirishni markazi yalpi ishlab 
chiqarishdan seriyali ishlab chiqarish tomon o’tib borishi bilan asoslanadi. Bu o’z 
navbatida yordamchi texnologik jarayonlarni ham avtomatlashtirish va 
mexanizasiyalashtirish va iqtisodiy, tashkiliy hamda boshqaruv tizimi masalalarini 
yechimini topish bilan bog’liq. 
Kompleks avtomatlashtirish doimiy ravishda texnik uskunalar(raqamli 
dasturda boshqarish tizimlari va dasturlari; oddiy mexanizmlardan elektron 
boshqaruv tizimlarigacha)ni takomillashtirib, bir tizimga keltirish usullaridan 
foydalanilgan holda ularning avtomatlashtirishning har bir bosqichida umumiy 
usullardan foydalanishni ko’zda tutadi. Bu o’z navbatida bir necha xildagi 
avtomatik liniyalarni loyihalash imkonini beradi. Demak, texnik taraqqiyotning 
rivojlanishini belgilovchi – mashinasozlikda mashina va mexanizmlarni 
loyixalashda va ularni ishlatishda tadqiqotning ilmiy asoslari namoyon bo’ladi. 

---

13