Sh. N. Fayzimatov



Download 8,74 Mb.
Pdf ko'rish
bet9/92
Sana09.03.2022
Hajmi8,74 Mb.
#486849
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   92
Bog'liq
Avtomatika va ishlab chiqarish

teskari bog’lanish 
deb ataladi. Tizimni teskari bog’lanishi ko’pchilik boshqaruv 
jarayonlarining asosini tashkil qiladi. Teskari bog’lanishning asosiy prinsipi odam 
faoliyatining deyarli butun asosini tashkil qiladi. Masalan, agar odam biror narsani 
qo’li bilan olmoqchi bo’lsa, unda u narsaga qarab turib, qo’l harakatlarini o’sha 
narsaga qarab yo’naltiradi. Bunga ishonch hosil qilish uchun odamga qo’lni 
boshqaruvi haqida ma’lumotni yyetkazmaslik kifoyadir, ya’ni odamni ko’zi 
bog’lab qo’yilsa, u qo’l harakatini qaysi tomonga yo’naltirishni bilmay qoladi. 
Boshqaruv natijalari haqida ma’lumot olish qiyin bo’lgan holatlarda teskari 
bog’lanish prinsipidan foydalanib bo’lmaydi. 
1.2 Avtomatik boshqarish tizimini texnik vositalari va ularning funksional 
bloklari. Avtomatik boshqaruv ob’ekti. 
Inson yoki avtomat tomonidan bajariladigan boshqaruvni har qanday 
masalalarini yechishda boshqaruv ob’ektini ko’rib chiqish kerak. Boshqaruv 
ob’ekti bo’lib, boshqariladigan texnik qurilma bo’lishi, shuningdek eng oddiy 
boshqaruv tizimi bo’lishi mumkin. Ikkinchi holatda ba’zi bosqichdan bosqichga 
o’tib kelayotgan boshqaruv tizimi haqida so’z ketmoqda, unda boshqaruv tizimi 
murakkabroq bo’lib, o’z ichiga u tomonidan boshqariladigan oddiyroq sistemalarni 
olgan. Odatda elementar tizimlar bo’lib, rostlash tizimi bo’lib hisoblanadi. 
Ob’ekt holatini xarakterlovchi: tashqi muhitni ob’ektga ta’siri va boshqaruv 
qurilmalari ta’siri, shuningdek ob’ekt ichida ketadigan jarayonlar kabi kattaliklar 
bilan aniqlanadi. Ushbu kattaliklardan biri ish jarayonida o’lchanadi va bu nazorat 
qiluvchi kattalik deb nomlanadi. Ob’ekt ish tartibiga ta’sir etuvchi boshqa 
ko’rsatgichlar o’lchanmaydi va nazorat qilinmaydigan deb nomlanadi. 


15 
Ob’ektga tashqi ta’sirni ifodalovchi kattalik ta’sir etuvchi deyiladi. 
Boshqaruv vositasi ishlab chiqadigan yoki inson tomonidan beriladigan ta’sir 
boshqariluvChi ta’sir deyiladi. 
Ob’ektning boshqaruv tizimiga bog’liq bo’lmagan ta’sir qarshilik 
ko’rsatuvchi ta’sir deyiladi va u o’z navbatida ikkiga bo’linadi: a) yuklama; b) 
xatolik. Vaqt birligi ichida yuklama bo’lishi ob’ektni ishlashiga bog’liq 
bo’lib,undan ob’ektni himoyalanish imkoni yo’q. Xatolik yonaki ihtiyorsiz 
holatlarga bog’liq bo’lib, ularni kamayishiob’ekt ishini yaxshi tomonga 
o’zgartiradi. Nazorat qilinadigan, ya’ni ob’ekt holatini xarakterlaydigan kattaliklar, 
ular yordamida boshqaruv olib boriladiganlar – boshqaruv yoki rostlash kattaliklari 
deyiladi.
1.1 – rasm.
Odatda rostlanadigan kattaliklar qandaydir darajada boshqarilayotgan 
ob’ektda jarayon sifat ko’rsatgiChi hisoblanadi. OU – ob’ekt holati va ta’sirini 
xarakterlaydigan kattalik 1.1-rasm 
a
va 
b
da tizimli ko’rsatilgan. Bu erda qarshilik 
ko’rsatish ta’siri jami vektorlar yig’indisi 

nazorat 
qilinmaydigan vektorlar yig’indisi 
, boshqaruv kattalik vektorlar 
yig’indisi 
bilan belgilangan. Nazorat qilinadigan shuningdek 
nazorat qilinmaydigan kattaliklar jami ob’ekt holatini xarakterlaydigan vektor 
bilan belgilangan. Bunda n≥m. Vektorlarning boshqa 
koordinatalari 
x
va 
y
mos kelishi mumkin. 
Vektor koordinatalari 
i
va 
u
– ni tegishli ravishda boshqaruvchi va 
boshqariluvChi koordinatalar, 
g
va 
f
vektor koordinatalarini tashqi ta’sir 


16 
koordinatalari: 
x
– vektor koordinatalari holat koordinatalari deb nomlanadi. Ba’zi 
boshqaruv tizimini ko’rib Chiqayotganimizda holat sifatida olingan 

Download 8,74 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   92




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish