Sh. N. Fayzimatov

 
1.17-rasm. Sof kechikish zvenosining harakteristikalari: 
a) yugurish egri chizig’i; b) AFX; v) logarifmik chastota harakteristikalar. 
 
Sof kechikish zvenosi. 
Umumiy holda, agar faza bo’yicha siljish shu zveno 
uchun mumkin bo’lgan miqdordan ortib kesa, zveno 
nominal fazali
hisoblanadi. 
Bunday zvenolar qatoriga sof kechikish zvenosi kiradi. Bu zvenoning moxiyati 

---

52 
shundaki, u o’zining chiqishida 
sof
yoki 
transport kechikish vaqti
deb ataladigan 
doimiy τ kechikish bilan kirish signalini xatosiz takrorlaydi. Zvenoning 
hususiyatlari 
tenglama bilan ta’riflanadi. Bu tenglamaning 
operator shakli 
(1.58)
 
Zvenoning uzatish funksiyasi yuqoridagi tenglamadan kelib chiqadi:
(1.59) 
Zvenoning amplituda-faza harakteristikasi: 
(1.60)
 
Ko’rilayotgan zvenoning amplituda va faza chastota harakteristikalari 
quyidagicha: 
Ko’rinib turibdiki, logarifmik amplituda-chastota harakteristikasiabssissalar 
o’qiga mos bo’lib, faza esa (1.55) tenglamaga muvofiq ω chastota o’sishi bilan 
cheksiz oshib boradi. 1.13–rasmda sof kechikish zvenosining harakteristikalari 
keltirilgan. 
 
Avtomatik rostlash tizimlarining to’zi lish sxemalari va ularning 
o’zgarishi.
Blok-algebra qoidalari ko’p tarkibiy zvenolardan tashkil topgan ARS 
ning analizi va sintezini ancha soddalashtiradi. ARS ning dinamik hususiyatlari 
tarkibiy elementlar harakteristikalari va ularning bir biriga ulanish tartibiga ko’ra 
aniqlanadi. Shuning uchun bir xil zvenolarning turlicha qo’shilishi turli dinamik 
xossali sistemalarni tashkil qiladi. 
Zvenolarning ketma-ket ulanishi 
1.18-rasmda 
va 
uzatish 
funksiyalariga ega bo’lgan ketma-ket ulan gai, ikkita zvenodan hosil bo’lgan 
sistemaning sxemasi keltirilgan. Zanjirli uzatish funksiyasini quyidagicha yozish 
mumkin: 

---

53 
1.18-rasm. Zvenolarning ketma-ket ulanishi. 
(1.61) 
p
ta elementlardan hosil bo’lgan zanjirning uzatish funksiyasi 
(1.62)
 
Boshqacha kilib aytganda, ketma-ket ulangan elementlar zanjirining uzatish 
funksiyasi tarkibiy zvenolar uzatish funksiyalarining ko’paytmasiga teng. Bunday 
sistemaning 
kuchayish 
koeffisienti 
tarkibiy 
elementlar 
kuchayish 
koeffisientlarining ko’paytmasiga teng. 
(1.63) 
ketma-ket ulangan elementar ochiq zvenolar zanjirining AFX si shu zvenolarning 
AFX lari ko’paytmasiga teng: 
(1.64) 
Zvenolarning parallel ulanishi.
Zvenolarning parallel ulanishida (1.16-rasm) 
bitta kirish signali bir necha zvenolarning kirishiga beriladi, chiqish signallari esa 
jamlanadi. 
va 
uzatish funksiyali ikkita parallel ulangan zvenolarning 
uzatish funksiyasini aniqlaymiz: 
 
1.19-rasm. Zvenolarning parallel ulanishi. 
p
ta parallel ulangan zvonolar sistemasining uzatish funksiyasi har bir zvenoning 
uzatish funksiyasi yigindisiga teng: 

---

54 
(1.65) 
Elementning teskari aloqa bilan qamralishi.
Ba’zan zvenoning kirishiga kirish 
ta’siridan tanshari chiqish signalining bir qismi beriladi. 
W
1
(r)
uzatish funksiyasiga 
ega bo’lgan element manfiy teskari aloqa bilan qamralishini ko’rib chiqamiz (1.20-
rasm): 
 
1.20-rasm. Manfiy teskari aloqali element. 
Biroz o’zgartirishlardan so’ng: 
(1.66) 
Oxirgi ifodani umumlashtirsak, quyidagicha xulosa qilish mumkin: agar bir 
yoki bir necha zveno birlamchi manfiy teskari aloqa bilan qamralsa, sistemaning 
uzatish funksiyasi quyidagicha bo’ladi: 
(1.67) 
Agar teskari aloqa zanjirida o’zining 
uzatish funksiyasiga ega 
bo’lgan zveno mavjud bo’lsa, sistemaning ekvivalent uzatish funksiyasi quyidagi 
ko’rinishga keladi: 
(1.68) 
Bir yoki bir necha zvenolar birlamchi musbat teskari aloqa bilan qamralsa, 
sistemaning umumiy uzatish funksiyasi 
(1.69) 
Zvenolarning aralash ulanishi.
Avtomatik rostlashda, teskari aloqa bilan 
qamralgan, ketma-ket va parallel ulangan, ya’ni oraliqlari ulangan zienolar keng 
ishlatiladi. Bunday hollarda blok-algebra qoidalari yordamida erkin strukturali 
zveno va sistemalar analiz uchun qulayroqshaklga keltiriladi.