Sh. Murodov, R. Ismatullayev

GEOMETRIK SIRTLAR PROYEKSIYALARI. ULARNI TO G RI CHIZIQ, TEKISLIK BILAN VA 0 ‘ZAR0 KESISHUV CHIZIQLARINING PROYEKSIYALARI

2.1-§. Ko‘pyoqliklar proyeksiyalari

Son belgili proyeksiyalash (S.B.P.) usulida ko‘pyoqliklarni tasvirlashda ularning uchlari yoki qirralarining tasviridan foydalaniladi. 2.1- va 2.2-rasmlarda piramida va prizma sirtlarining ortogonal proyeksiyalari Ho tekisligida tasvirlangan.
Ko‘pyoqliklarni chiziqli sirtlarning xususiy xoli deb ham qarash mumkin. Masalan, piramida sirti konus sirtining, prizma sirti esa silindr sirtining xususiy xolidir.


Piramida yasash. Asosi ABCD (Л'7 B's C \ D'3) to ‘rt- burchakdan iborat, balandligi h bo‘lgan to ‘g‘ri piramidaning proyeksiyasi yasalsin (2.3- rasm).
79
Buning uchun piramida asosi uchlarining berilgan son belgilarini hisobga olib, proyeksiyalar tekisligini almashtirish usulidan foydaknamiz.

1. 
   Л', В'5С 1 У3 to'rtburchakning nuqtasidan o‘tuvchi 5 gorizontal chiziqni yasaymiz.
   
2. 
   So‘ngra proyeksiyalar tekisliklarini almashtirish usuliga asosan OXI B SE Sni o‘tkazib, A'7B 5C lD'3piramida asosi bo'lgan
   

to'rtburchakni ~AС kesma shaklida proyeksiyalaymiz.

2.3- rasm.


80

3. 
   To‘rtburchak diagonallarining kesishish nuqtasi 0 ni yasaymiz. Bu nuqta to‘g‘ri piramida balandligining asosi bo‘ladi.
   

0 nuqtani tf 0 dagi proyeksiyasi О ning vaziyatini A С ustida topamiz.
4 .0 nuqtadan A С kesmaga perpendikular chiqarib, unga h
masofa o‘lchab qo‘yiladi va piramidaning uchi S aniqlanadi.
5. 0 nuqtadan F s E's gorizontal chiziqqa perpendikular
chiqarib, unda S nuqta orqali o‘tuvchi bog‘lovchi chiziq
yordamida S' nuqta aniqlanadi, uni A'7 F s, va U 3 nuqtalar bilan tutashtirib piramidaning # 0 dagi proyeksiyasi hosil qilinadi.
So‘ngra qirralarining ko‘rinish va ko‘rinmasligi kongruent nuqtalarning son belgilariga asosan aniqlanadi.