Sh. Murodov, R. Ismatullayev

65


1.80- rasm.


66
Nishab tekisliklarining gorizontal tekisliklar bilan kesishish chizig‘ini yasash usullari gidrotexnik inshootlar chizmalarini yasashda keng qo‘llaniladi. Shuning uchun biror tekis maydoncha va uning apparelining gorizontal H0 tekislik bilan kesishish chiziqlarini yasashni ko‘rib chiqamiz.

1.18-§. NISHAB TEKISLIKLARINING APPARELLARI

Apparel deb, tuproq kovlanadigan yoki to ‘kiladigan joyga chiqish yoki tushish uchun qurilgan qiya yo 7 inshootiga aytiladi.

Ba’zi gidrotexnik yoki qurilish inshootlarini qurishda ularning tekis yer sirtidan yuqoriroqda yoki pastroqda joylashishiga qarab qiya yo‘llardan foydalaniladi. Bu yo'llar tuproq kovlanadigan yoki to ‘kiladigan joyga qarab pastdan yuqoriga chiqish yoki yuqoridan pastga tushish uchun mo‘ljallab quriladi. Bunday qiya yo‘l, ya’ni apparellar loyihalarini ishlab chiqish uchun yo‘lning va yondosh nishab tekisliklarining qiyaligi beriladi. Qiya yo‘llar uchun tuproq ishlari chegaralarini aniqlashda ularning yondosh nishab tekisliklari yoki sirtlari gorizontal chiziqlarini chizish usullari alohida o‘rin tutadi.
To‘g‘ri chiziqli konturli apparellarni yasash. Konturi to ‘g‘ri chiziqli biror yo‘lning ko‘tarilish qiyaligi /=1:4 va yon nishab tekisliklarining qiyaligi /=1:1 bo‘lsin (1.81-я rasm). Ushbu qiya yo‘lning yon nishab tekisliklarining gorizontal chiziqlari quyidagicha yasalgan:

1. 
   Yo‘lning qiyaligi 1:4 bo‘lgani uchun uning intervali /=l:/= 4 m aniqlanib, 0 nuqtadan boshlab chiziqli masshtab bo'yicha 4 m dan qo‘yib I, II, III, ... nuqtalar aniqlanadi. Bu nuqtalardan qiya yo‘lning I 1, II 2, III 3 gorizontal chiziqlari o‘tkazilib, yo‘lning chetida 1, 2, 3, ... nuqtalar belgilanadi.
   
2. 
   Yo‘l yon nishab tekisligining qiyaligi /=1:1 bo'lgani uchun uning intervali /= 1: /= 1 m aniqlanadi. So‘ngra / nuqtani markaz qilib R l radius bilan, 2 nuqtani markaz qilib Rl, R2 radiuslar bilan, R3 nuqtani markaz qilib Rl, R2 va R3 radiuslar bilan aylana yoylari chiziladi. Bu yoylar uchlari yo‘l chekkasi
   

67
bo‘yicha harakatlanuvchi aylanma konusning parallellaridir (1.81-6 rasm).

3. 
   0, 1, 2 va 3 nuqtalardan tegishli yoylarga o‘tkazilgan urinmalar qiya yo‘lning yon nishab tekisligining gorizontal chiziqlari bo'ladi. Yon nishab tekisligi bergshtrixlari uning gorizontallariga perpendikulardir. 1.81-6 rasmda qiya yo‘l va uning gorizontal chiziqlarini hosil qilishning yaqqol tasviri keltirilgan.