Sh. Murodov, R. Ismatullayev

31


1.38- rasm.


1.39- rasm.


32


1.40- rasm.
Darajalarga bo ‘lingan eng katta qiyalik chizigHning gorizontal proyeksiyasi tekislikning qiyalik masshtabi deyiladi (1.41, 1.42- rasmlar).

Tekislikning bunday berilishi uning fazodagi va chizmadagi vaziyatini yaqqol xarakterlaydi va tekislikning gorizontal chiziqlarini chizish uchun ham qulay. Tekislikning qiyalik masshtabi boshqa chiziqlardan farq qilishi uchun qo‘sh parallel chiziqlar yordamida chiziladi. Bu chiziqlarning biri asosiy tutash chiziq, ikkinchisi esa tutash ingichka chiziq ko‘rinishida olinadi.

33

1.9-§. TEKISLIKNING GORIZONTAL CHIZIQLARINI YASASH USULLARI

Son belgili proyeksiyalarda geometrik figuralarga oid turli metrik va pozitsion masalalar yechishda tekisliklarning gorizontal chiziqlarini o‘tkazish katta ahamiyatga ega.
1 .43 -rasm da A ( A 'n ) , B ( B 'l9) va C ( C ,0) n u q ta lar proyeksiyalari orqali uchburchak tekisligi berilgan. Uchburchak tekisligining A(A'13) nuqtasidan gorizontal to ‘g‘ri chiziq, B (K l9) nuqtasidan esa eng katta qiyalik chizig‘ini o‘tkazish kerak bo‘lsin. Buning uchun uchburchak tekisligida belgilarning farqi katta 60‘lgan tomon BC(B’]9C w)ni darajalaymiz. Natijada 11', 12' 13',
... nuqtalarni aniqlaymiz. A'13 va 13' nuqtalar orqali o‘tkazilgan to‘g‘ri chiziq tekislik gorizontalining ( h ) proyeksiyasidir. f f X9 nuqtadan A'n 13' ga perpendikular tushirib, ГУи nuqtani yasaymiz. B'l9D'n to‘g‘ri chiziq. ABS uchburchak tekisligining eng katta qiyalik chizig'i (P.) nihg proyeksiyasidir.
1.44-rasmda tekislik AB(A\ F 6) va CD( С 01У5) sonli belgilari ko‘reatilgan ikki o‘zaro parallel to‘g‘ri chiziqlarning proyeksiyalari orqali berilgan. Bu tekislikning gorizontal chizig‘ining proyeksiyasini o‘tkazish uchun tekislikning to‘g‘ri chiziqlari darajalanadi. So‘ngra sonli belgilari bir xil bo'lgan nuqtalar orqali gorizontal chiziqlar proyeksiyalari (h') o‘tkaziladi.


^{1.43- rasm} 1.44- rasm.

1.45-rasmda tekislik ikki pa­ rallel a(a') va b(b') to£g‘ri chiziq o‘zining boshlang‘ich nuqta- larining A \ g va F B proyeksiya­ lari va i = 1:2 qiyaliklari orqali 'berilgan. M a’lumki, interval qiyalikning teskari nisbatiga teng. Shuning uchun i — 1:2 bo‘lganidan / = l : i = 2 m interval yordamida tekislikning d va b’ to‘g‘ri chiziqlari darajalanadi. So£ngra sonli belgilari bir xil bo‘lgan nuqtalar orqali gori- zontal chiziqlar proyeksiyalari (h') o‘tkaziladi.


1.45- rasm.

1.46-rasmda nuqtalarining sonli belgilari ko‘rsatilgan ke­ sishuvchi ikki to‘g‘ri chiziq kesmalarining proyeksiyalari orqali tekislik berilgan va shu tekislik gorizontal chiziqlarining proyeksiyalari h' ning yo'nalishi ko‘rsatilgan. Yasash yo‘lini chizmadan tushunib olish qiyin emas. Bunda kesishuvchi kesmalarning har ikkalasi darajalanadi. So‘ngra son belgilari bir xil bo‘lgan nuqtalardan gorizontal chiziqlar o‘tkaziladi.