Sh. M. Narziyev sh. X. Kiikbonov

S h o v q in d a n h im o y a la n ish v o sita la ri va usu llari. 
Ish lab c h iq a rish d a shovqin 
ta ’sirini k am ay tirish quyidagi tad b irlar orqali am alg a oshiriladi:
1 Shovqinni hosil b o 'la d ig a n m an b aid a kam aytirish.
2 Shovqinni tarq alish y o 'lid a s o 'n d in s h
3 M asofadan b o sh q arish qurilm alarid an foydalanish.
4 S haxsiy h im o y a v o sitalarid an foydalanish.
5 P rofilaktik tad b irlar
S h o vqindan h im o y alan ish usullari tu rlich a b o 'lib , u birinchi n avbatda 
shovqin m an b aig a h am d a shovqin d arajasig a b o g 'liq h o ld a tanlanadi S h o vqinning 
inson so g 'lig ig a va ish q o b iliy atig a salbiy ta sirini b ir usul orqali b a rta ra f etish 
m ushkul b o 'lg a n lig i sababli, ain ald a kom pleks usu llard an foydalaniladi B unday 
k om pleks usul o 'z ig a quyidagi tadbirlarm birlashtiradi 
shovqinni, shovqin 
m anbaida kam aytirish; sh o v q in n in g tarq alish y o 'n a lis h in i o 'z g a rtirish ; bin o larg a 
akustik ishlov berish; ishlab chiqarish binolari v a u c h a stk a la n n in g jo y lash ish in i 
ratsional rejalashtirish; shovqinni tarqalish y o 'lid a kam aytirish. M ash in a v a
m exanizm lar shovqinini kam aytirish, d etallam in g tay y o rlan ish sifatini oshirish, 
kam shovqin hosil qiluvchi m a te n a lla rd a n foydalanish, u zatm alarni t o 'g 'r i tanlash, 
y ey ilg an detallam i o 'z vaqtida alm ashtirish va shu kabi y o 'lla r orqali am alga 
oshiriladi. M asalan, dum alash podshipniklarini ish q alan ish p o d sh ip n ik larig a 
alm ashtirish shovqin darajasini 10-15 dB ga, to 'g 'ri tishli sh estem y alan ii shevronli 
sh estem y alarg a alm ashtirish - 10-12 dB ga. zanjirli u zatm alar o 'm ig a ponasim on 
tasm ali uzatm alardan foydalanish - 10-15 dB ga, tish li u zatm alarm n g y ig 'is h
sifatini oshirish - 5-10 dB ga k a in ay tirish g a im kon beradi.
97

---

2-rasm . S hovqinning ta 's ir darajalan.
M a ’lum ki, g a z la r v a su y u q lik larn in g q u v u rlard a h arak atlan ish i n atijasid a 
aero g id ro d in am ik sh o v q in hosil b o 'la d i. B undan tash q ari, biinday sh o v q in lar 
v en tily ato rlar, k o m p resso rlar, n aso slar v a ichki y o n u v d v ig atellarin in g ishlashi 
v a q tid a
h am
y u z a g a
keladi 
A ero g id ro d in am ik
sh o v q in lar 
g a z la r 
va 
su y u q lik larn in g u y u rm asim o n harakati n a tija sid a so d ir b o 'lg a n lig i sababli, ulam i 
sh o v q in m an b aid a k am ay tirish u n c h a sa m a ra berm aydi. Shu sababli bunday 
sh o v q in lar darajasi sh o v q in y o 'lig a shovqin su say tirg ich lar o 'm a tis h orqali 
kam aytiriladi.
E le k tr q u rilm a la n v a m ash in alarid a elek tro m ag n it x arak terd ag i sh o v q in lar 
y u z a g a keladi B unday sh o v q in lar hosil b o 'lis h in in g asosiy sa b a b i-o 'z g a ru v c h a n
m ag n it m aydonlari t a ’sirid a ferro m ag n it m assa la m in g titrashi hisoblanadi
98

---

T ran sfo rm ato rlard ag i b u n d ay sh o v q in la r p ak etlam i zich jo y la sh tirish v a d em p fer 
(teb ran ish n i 
p asay tiru v c h i, 
y u tu v ch i) 
m ateriallard an
fo y d alan ish
orqali 
kam aytiriladi
0 ta kuchli sh o v q in d a ishlovchi q u rilm alam i iz o ly a tsiy a la sh d a tovush 
k am ay tiru v ch i ek ra n la r ishlatiladi Ishlab chiqarish b in o la rid a sh ovqinni susaytirish 
y o 'lla rid a n y a n a biri b in o la rg a akustik ishlov b e n sh , b in o la r v a sexlam i t o 'g 'r i 
jo y la sh tirish h isoblanadi. T o v u sh yutuvchi m ateriallar sifa tid a kapron tolalari, 
porolon, m ineral m om iq, shishatola, g 'o v a k p o liv in ilx lo rid k a b ila r ishlatiladi. 
B unday g ‘ovak m ateriallar o 'ta v a yuqori chastotali sh o v q in la m i m aksim al 
d arajad a vutadi v a susaytiradi A g ar y u q o rid a k o 'rsa tilg a n u su lla r orqali shovqin 
darajasini su say tirish v a m e ’y o rlash tirish im koniyati b o 'l m a s a shaxsiy h im o y a 
vositalari - q u lo q ch in lar va m axsus tam p o n lard an foydalaniladi.