Sh. M. Narziyev sh. X. Kiikbonov

A gar g o ‘d ak b o 'g ’ilgan b o 'lsa go 'd a k iiin g y u zin i p a stg a qilib to 'n k a rila d i,
uning boshi va b o 'y n in i ushlab, boshini gavdasidan p astd a qilib, bilak ustiga 
y otqiziladi v a yuzini p astg a qilib to 'n k a rila d i S o 'n g
o rq a sig a
5 
m arta u rib -u rib ,
uni q o 'lg a olib son u stida tutiladi Ikkinchi q o 'l kafti bilan g o 'd a k n in g ku rak lan
o 'rta s ig a 5 m arta keskm urib-urib q o 'y ila d i
213

---

14-rasm C haqaloqlai uchun
5.4. S h ik a stla n ish la r va u la rd a 1-tibbiy y o rd a m k o 'rsa tish
T urli 
fav q u lo d d a 
v aziy a tlard a 
sh ik astlan g an larn in g
k o 'p c h ilig in i 
y o p iq
sh ik astlan ish lar tashkil qiladi. Y o p iq sh ik a stla n ish la rd a teri v a sh illiq qav atlarn in g
b utu n lig i buzilm aydi 
L ekin zararlan ish turli organ v a to 'q im a la rg a , y u m sh o q
to 'q im a la rg a , k o 'k ra k va q orin b o 's h lig 'i o rg an larig a, bosh m iyaga, b o 'g 'n n la rg a , 
siydik tanosil o rg an larig a tarqalishi v a u lard a lat y ey ish , p a y larn in g c h o 'z ilish i va 
u zilishi, b o 'g im la m in g chiqishi, y u m sh o q to 'q im a la rn i tuproq, b u zilg an b in o lar va 
in sh o o tlam in g b o 'la k la ri bilan ezilishini v u ju d g a keltiradi.
Lat yeyish -
y o p iq sh ik astlan ish b o 'lib , q attiq jism la r bilan u n s h yoki qattiq 
jis m g a u n lish n atijasid a v u ju d g a keladi va y u m sh o q to 'q im a la r qorin v a k o 'k ra k
b o 's h lig 'id a g i turli o rg a n la m in g zararlanishi bilan xarak terlan ad i 
L at yey ish
n atijasida vuju d g a keladigan o 'z g a ris h la r xarak teri v a o g 'ir y en g illig i u n lish kuchiga, 
jism n in g kattaligiga, o g 'irlig ig a . shakliga, sh ik ast beruvchi jis m n in g y o 'n a lis h i va 
d avom iyligiga, tan an in g zararlan g an jo y in in g k attalig ig a v a ah am iy atlilig ig a va 
sh ik ast berish vaqtidagi a n a to m o -fiz io m a n tiq iy x u su siy atlarig a b o g 'liq L at yeyish 
v aq tid a teri osti y o g ' qav atid ag i lim fatik va qon to m irlar u yo k i bu d arajad a 
zararlanib. lat y ey ish b elg ilarin in g kelib ch iq ish ig a sabab b o 'la d i. Lat y ey ish n in g
belgilari u nchalik k o 'p em as, lekin ular shunday aniq v a ravshan y u z a g a keladiki, 
tash x is q o 'y is h ju d a oson b o 'lib qoladi: o g 'riq , shish, k o 'k a n s h (qon quyilishi, 
g em ato m a) fu n k siy an in g buzilishi.
214

---

Og'riq
- h a r xil in ten siv lik d a b o 'lib , zararlan ish zonasi, nerv va qon tom irlari 
bilan t a ’m in lan g an lig ig a b o g 'liq . B a ’zan kuchli o g 'riq la r travm atik shokka olib 
kelishi nuim kin (o y o q yo k i q o 'lm n g y u m sh o q to 'q im a la ri ezilishi, q o rinnm g lat 
y ey ish i, 
yirik 
nerv 
to lalarin in g
y o p iq
sh ik astlan ish i) 
O g 'riq n in g
x arakteri 
o rg an izm n in g o g 'riq q a sh ax siy m o y illig ig a h am b o g 'liq .
Shish -
y u m sh o q to 'q im a la rg a qon n in g shim ilishi v a aseptik y a llig 'la n ish
n a tija sid a ro 'y beradi. S h ish n in g kattaligi y o g ' q av atin in g k attalig ig a b o g 'liq : y o g ' 
qavati q an ch a k a tta b o 'ls a shish ham katta b o 'lad i