Sh. H. Usanov, M. X. Tinibekov harbiy toksikologiya

Zaharli moddalarning organizmdan chiqarilishi. Zaharli 

moddaning  organizmdan  chiqarilish  tezligi  turlicha  bo‘lib,  bu 

jarayon  bir  necha  kundan  bir  necha  oygacha  davom  etadi.  Zaharli 

moddaning  organizmdan  chiqarilishida  a’zo  va  to‘qimalarning 

tutgan  o‘rni  quyidagi  tartibda  bo‘ladi:  buyraklar  –  ichaklar  – 

o‘pka  –  teri.  Buyraklar  orqali  sianidlar,  metil  spirti,  alkaloidlar, 

shuningdek,  zaharli  moddalarning  parchalanishi  natijasida  hosil 

bo‘lgan moddalar chiqariladi.

Oshqozon-ichak tizimi orqali so‘rilmay qolgan zaharli moddalar 

chiqariladi.  Bundan  tashqari,  organizmdagi  zaharli  moddalar 

og‘izdan  boshlab  butun  oshqozon-ichak  tizimi,  ayniqsa,  oshqozon 

va ingichka ichak orqali chiqarila boshlaydi. 

Zaharli  moddalarning  organizmdan  chiqarilishida,  shuningdek, 

nafas  a’zolari  ham  muhim  o‘rin  tutadi.  O‘pka  alveolalarining 

yuzasi  katta  hajmni  tashkil  qilishi  sababli  o‘pka  orqali  kattagina 

miqdordagi zaharli modda chiqariladi. Xususan, o‘pka orqali is gazi, 

sinil kislota, har xil efirlar, spirt va boshqalar yaxshi chiqariladi. 

Teri  ham  zaharli  moddalarning  organizmdan  chiqarilishida 

muhim  o‘rin  tutadi.  Teridagi  ter  va  yog‘  bezlari  orqali  yog‘da 

eruvchi zaharli moddalar chiqariladi.  

Zaharli  moddalar,  shuningdek,  sut  bezlari  va  so‘lak  orqali  ham 

qisman chiqariladi.

---

24