Sh. Abdullayeva I f. d., prof

 
8 - chizma
. Kredit pullar tizimi. 
 
Kredit pullar
– kredit hamda pulning to‘lov vositasi sifatidagi vazifalari 
rivojlanishi asosida vujudga kelgan to‘lov va muomala vositalaridir. 
Qog‘oz pullarni chiqarishga qilinadigan xarajatlar metall pullarni chiqarishga 
qilinadigan xarajatlarga nisbatan kam darajadadir. 
Kredit pullar
Veksel 
Banknot 
Chek 
Kredit kartochkasi 
Elektron pul 

---

50
 
V
5F1
aylanmasida cheklanmagan miqdordagi shaxslar qatnashi-shi 
mumkin. Chunki veksel muayyan pul summasini talab qilish huqu-qini 
boshqa shaxsga o‘tkazish tartibida beriladi. Aksariyat veksellar naqd pul 
ishtirokisiz veksel majburiyatlarini o‘zaro surishish yo‘li bilan 
qoplanadi. Biroq naqd pul o‘rnini veksel muomalasi bilan bosishning 
ham chegaralari bor. Bu chegaralar quyidagilar bilan izohlanadi.
Birinchidan
, tijorat krediti tovar aylanmasining faqat bir qismini, 
asosan ulgurji savdoni qamrab oladi. 
Ikkinchidan
, veksel majburiyatlarini o‘zaro surishishi bo‘yicha sal-
do naqd pul to‘lanishini talab qiladi. 
Uchinchidan
, veksellar cheklangan sohada aylanadi. 
To‘rtinchidan
, veksellar aylanishi ularning muddati bilan cheklab 
qo‘yiladi. 
Shu munosabat bilan tijorat veksellari aylanishi chegarasi ularni 
banknotlarga
aylantirish yo‘li bilan bartaraf etiladi. 
 
Klassik banknotlar
veksel (tovar) va oltin (Markaziy bankning 
oltin zaxirasi) bilan ta’minlanadi. 
Klassik banknotlarning ikki tomonlama – kredit va metall bilan ta’-
minlanishi banknotlar muomalasining nisbatan barqaror va moslashuv-
chan bo‘lishiga kafolat beradi. 30-yillardan boshlab barcha rivojlangan 
mamlakatlarda oltinga almashtirilmaydigan banknotlargina chiqarila 
boshlandi. Hozir faqat ayrim mamlakatlar qonunlarida banknotlar oltin 
bilan ta’minlanishi ko‘zda tutilgan. Aksariyat davlatlarda u qonun yo‘li 
bilan bekor qilingan. 
1
Bu 
h
aqda mazkur turkumning 2-soniga qarang. (Abdullayev Yo., Qoraliyev T. Pul. – T.: Me
h
nat, 
1997.)