Ш. А. ДЎстмуҳамедова, З. Т. Нишанова, С. Х. Жалилова

Социометрик матрица 
 
№ 
Исми – шариф
(синалувчилар) 
А
бд
ул
лаева
Во
хи
до
ва
Дами
но
ва
Зак
ир
ова
И
кр
омо
в 
И
сло
мо
ва
Қи
ли
нга
н 
танлашл
ар

---

Натижаларга қараб, гуруҳ аъзоларининг қайси бири энг кўп 
танланганлигини билиш мумкин. Энг кўп танлаш олган – лидер ҳисобланади. 
Социометрик тадқиқотдан олинган натижалар (матрица ва социограмма 
шаклидаги) социометрик индекслар билан тўлдирилади. Бу индекслар 
гуруҳни миқдор жиҳатидан ҳарактерлаб беради. Шулардан бири – гуруҳий 
жипслик индекси. 
Психологик тадқиқотлар натижаларини математик- статистик 
қайта ишлаш методлари
Тадқиқотдан олинган маълумотларни (миқдорий) таҳлил қилиш ва 
тавсифлашга киришишдан аввал уларни умумлаштириш, бир тизимга солиш 
ва ихчам шаклга келтириш зарур. Бунинг учун эса математик статистика 
тушунчаларини албатта билиш ва улар билан ишлай олиш талаб қилинади.
Одатда ўлчов натижаларини акс эттирувчи сонлар статистикада 
вариантлар деб аталади ва 
i
x
билан белгиланади. Барча ўлчовлар, яъни ўсиб 
бориш ѐки камайиш тартибида жойлашган ўлчовлар вариацион қаторни 
ташкил қилади. Вариацион қатор таркибида такрорланадиган ўлчовлар сони 
частота дейилади. 
Масалан, 
тадқиқотчи 
―Сенинг 
фикр 
ва 
қарашларинг 
синфдошларингники билан кўпинча мос келадими? ‖ каби анкета саволига 36 
ўқувчидан жавоб олинган дейлик. Бунда 5 хил жавоб кўзда тутилган : ―ҳар 
1. 
Абдуллаева 
Х 
3 1 
2 
2. 
Воҳидова 
1 
Х 
2 
3. 
Даминова
3 Х 
1 
4. 
Зокирова
1 3 
Х 
5. 
Икромов
Х 
6. 
Исломова
Х 
Танлашлар сони 
1 
3 3 
0 
2 
0 

---

доим‖, ―кўпинча‖, ―баъзида‖, ―камдан-кам‖, ―ҳеч қачон‖. Агар ҳар 1 жавоб 
варианти учун сон белгиси берилса (―ҳар доим ‖ – 5, ―кўпинча‖ – 4, 
―баъзида‖ – 3, ―камдан-кам‖ – 2, ―ҳеч қачон‖ – 1) 
Ҳамда сонларнинг камайиб бориш тартиби бўйича бир қаторга 
жойлаштирилса, биз қуйbдагича вариацион қаторга эга бўламиз: 
555555444444444333333333333222222211 
Олинган маълумотларни қайта ишлаш осон бўлиши учун жадвал 
шаклига келтирамиз: