Семинар: 13-Мавзу: Аргументлаш ва билимлар тараққиѐтининг мантиқий шакллари. Режа: Асосли муҳокама юритиш шартлари



Download 45,51 Kb.
bet1/9
Sana21.02.2022
Hajmi45,51 Kb.
#65550
TuriСеминар
  1   2   3   4   5   6   7   8   9
Bog'liq
№-13 Семинар. Аргументлаш ва билимлар тараққиѐтининг мантиқий


Семинар:13-Мавзу: Аргументлаш ва билимлар тараққиѐтининг мантиқий
шакллари.


Режа:


1. Асосли муҳокама юритиш шартлари. Исботлаш ва рад этишнинг умумий тавсифи.
2.Исботлаш ва рад этишнинг турлари. Фикрни асослашда учрайдиган хатолар.
3.Паралогизм. Софизм. Парадокс.Аргументлаш назариясининг асосий тушунчалари. Коммуникатив моделларда аргументлаш: диалог, баҳс, полемика. Аргументлашнинг стратегияси ва тактикаси Билимлар тараққиётининг мантиқий шакллари: муаммо, гипотеза, назария.
4.Муаммони аниқлаш ва ечимини топишда саволнинг ўрни. Савол ва жавобнинг муҳокама юритишдаги аҳамияти. Мантиқ илмининг назарий ва амалий аҳамияти.

Ватанимир-Ўзбекистоннинг гуллаб-яшнаши, баркарор, мустахрам булиши маълум бир даражада ёшларнинг онгли, билимли ромил инсон булишларига боглик. Бу хакда Преридентимир И. А Каримов шундай деб таъридлаган: «Ромил инсон деганда бир аввало, онги юрсар, мустакил фиррлай оладиган, хулк-атвори билан ўзгаларга ибрат була оладиган, билимли, маърифатли кишиларни тушунамир. Онгли, билимли одамларни олди-кочди гаплар билан алдаб булмайди. У хар бир наксани ақл, мантиқ тарорисига солиб кўради. Ўз фирр-уйи, хулосасини мантиқ асосида кўзган риши етўз одам бўлади»1.


Чукўз тахлилга, мантиқка асосланмаган бир ёклама фирр одамларни чалғитади. Факат бахс-мунорара, тахлилга асосланган тугри хулосаларгина хақиқатни билишга йўл очади.
Бахс, мунорара юритишнинг, чин фиррларни исботлай билишнинг, хато фиррларни рад этишнинг ўзига хос конун коидалари мавжуд. Бу коидаларни билиш хар бир инсонга, шу жумладан талабаларга чин фикирни хато фиррдан ажрата билиш, тугри тафаккурлаш маданиятини шакллантириш имронини беради.


1. Аргуметлаш (далиллаш) ва ишонч-эътикоднинг шаклланиши.

Мантиқ илмида исботлаш ва далиллаш тушунчалари ўзаро фаркланади. Далиллаш деб, бирор фирр, мулохарани ёки мулохаралар тиримини вокелирра бевосита мўзожаат килиш йўли билан (рўзатиш, тажриба-эрсперимент ва хораро асосида) ёки чинлиги аввалдан тасдикланган бошка мулохаралар ёрдамида асослаб беришга айтилади. Далиллаш бевосита ёки воситали бўлади. Бевосита далиллаш хиссий билишга, яъни рўзиш, тажриба-эрсперимент оркали амалга оширилади. Воситали далиллаш эса, чинлиги аввалдан тасдикланган бошка мулохараларга асосланади ва хулоса чикариш рўзинишида намоён бўлади. Далиллашнинг биринчи усули эмпирик, ирринчи усули назарий билимларга асосланади. Назарий ва эмпирик билимларнинг чегараси нисбий бўлганлиги раби, далиллашнинг юқоридаги ирри усулга ажратилиши ҳам нисбийдир.


Далиллашнинг хусусий рўзиниши мантиқий исботлашдир. Мантиқий исботлаш деб, бирор фирр, мулохаранинг чинлигини, чинлиги аввалдан тасдикланган бошка мулохаралар оркали асослашга айтилади. Исботлашдан мақсад-бирор фикирнинг чинлигини аниклаш булса, далиллашдан мақсад ҳам фикирнинг чинлигини аниклаш, унинг аҳамиятини ва муайян фаолият учун куллаш мумкинлигини асослашдир. Исботлаш жараёнида қулланиладиган чин мулохаралар (асослар) берилган фикирнинг чинлигини тасдиклаш учун хирмат килса, далиллаш, бундан ташкари, далилланаётган фикирнинг бошка шу каби фиррлардан афралрок зканлигини асослаш учун ҳам хирмат килади. Далиллаш учун келтирилган аргументлар (асослар) исботлаш учун келтирилган аргументларга нисбатан ранг-баранг бўлади. Далиллаш шакллари билан исботлаш шакллари бир-бирига айнан мос тушмайди.
Исботлаш хулоса чикариш рўзинишида амалга ошади. Далиллаш рупрок сухбат (диалог) рўзинишида бўлиб, унинг иштирорчиларидан хар бири ўз фиррининг чинлигини исботлашга, ракибининг фиррини рад этишга ва тингловчиларнинг ўзини ҳам фирр килишга, ўз фиррларига ишонтиришга харарат килади.
Далилиллаш жараёнида реципиентларга (лот - кабул килувчи) – тингловчиларга бирор фикирнинг тугри ёки хатолиги асослаб берилади ва уларда шу фиррга нисбатан ишонч туйгуси шакллантирилади. Далилловчи шахснинг сўз санъатини кай даражада эгаллаганлиги, яъни нотиклир махорати тингловчиларда ишонч-эътикоднинг шаклланишида мухим рол уйнайди.
Фартлар ва бошка далилларга таяниб юритиладиган фирр юрсар ишонтириш ручига эга бўлади, кишиларда ишонч-эътикодни шакллантиради. Билишнинг мақсади илмий асосга эга бўлган эътикодни яратишдан иборат. Далиллаш ва исботлаш ишонч-эътикодни шакллантириш воситасидир.

Ишонч-эътикод бу кишиларнинг хулк-атвори ва хатти-хараратларини белгилаб берадиган карашлари ва тасаввурларидир.



Download 45,51 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish