Selluloza ishlab chiqarish texnologiyasi

Pishirish reagentlari.
Oltingugurd angidrid SO
2 
ning suvli 
eritmasi, kalsiy yoki magniy sulfid tuzi (CaHSO
3
)
2
. Bu tarkibni 
quyidagicha yozish mumkin:
Ca(HSO
3
)
2
+ SO
2
+ H
2
O yoki
Mg(HSO
3
)
2
+ SO
2
+ H
2
O.
Pishirish uchun tuzlar aralashmasi ishlatiladi. Bunda
SO
2 
6–10 % va NH
4
HSO
3
0,6–1,0 % bo‘ladi. Tarkibning ko‘ri-
nishi:
Ca(HSO
3
)
2
+ NH
4
HSO
3
; 
Ca(HSO
3
)
2
+ NaHSO
3
.
Bug‘.
0,6 MPa bosimda ishlaydigan qozonlarda temperatura 
220–230 
o
C bo‘ladi. Qozon to‘g‘ridan to‘g‘ri qizdirilganda bosim 0,2 
MPa. Issiqliq almashtirish apparatlari orqali qizdirilganda bug‘ning 
temperaturasi 180–190 
o
C ga yetadi.
Qozon.
Qozon sig‘imi 50–340 m
3
, bosimi 0,5–1,0 MPa, devor 
qalinligi – 25–35 mm.
Sulfitli pishirish.
Bu sellulozani kalsiy (magniy) yoki boshqa 
sulfit kislota tuzlari e ritmasi bilan yuqori bosimda qizdirish jarayoni 
hisoblanadi. Bu usul 1866-yili amerikalik Telgman tomonidan kashf 

---

16
etilgan. Keyinchalik bu usul takomillashtirilib, bir nechta variantlari 
ishlab chiqilgan.
Pishirish jarayoni sxemasi.
Sellulozani ikki usulda: bug‘ni 
bevosita (to‘g‘ridan to‘g‘ri) qozonga berib va bug‘ni qozonning 
birinchi va ikkinchi qavat oralariga berib pishirish.
Birinchi usulda qozondagi payrahalar 1–3 soat davomida 
105–110 
o
C gacha qizdiriladi. So‘ngra payrahalarga 1,0–2,5 soat
 
davo mida kislota shimdiriladi. Bunda temperatura 105–110 
o
C 
bo‘ladi.
Pishirilgan massa qozondan havo bosimi yordamida siqib 
chiqariladi yoki suv bilan siqib maxsus suzgichga beriladi. Massani 
qozondan olishdan oldin uning ichidagi bosim (gaz yoki bug‘) 0,15–
0,28 MPa
 
gacha pasaytiriladi. Ishlatilgan pishi rish eritmasi qozondan 
olishgach selluloza suv yordamida maxsus suzgichga to‘kiladi. 
Payrahalarni qozonga joylashdan tayyorlangan massani qozondan 
bo‘shatishgacha o‘tgan vaqt bu qozonning aylanish vaqti deb ataladi.