Secret bog'I

44

---

Kolin va bog'
7
Kolin va bog'
u Kolinga barcha o'simliklarning nomlarini aytdi. Quyosh 
porladi, qushlar qo'shiq aytdi va bog'ning har bir burchagida 
qiziqarli narsalarni tomosha qilish mumkin edi. Uchta bola 
gaplashib kulishdi, tushdan keyin esa uchalasi birgalikda 
Yorkshire tilida gaplashishdi.
"Men har kuni tushdan keyin bu erga qaytib kelaman", dedi Kolin. 'Men xohlardimki
O
Albatta, hech kim Kolin, Meri yoki Dikonning yashirin 
bog'ga kirib kelayotganini ko'rmasligi muhim edi. 
Shuning uchun Kolin bog'bonlarga kelajakda bog'ning 
o'sha qismidan uzoqlashishni buyurdi.
narsalarni ko'rish uchun.
— Tez orada yurib, kovlashga kuchingiz yetadi. Siz bo'lasiz
Ertasi kuni tushdan keyin Kolinni bir xizmatkor 
ko'tarib, aravachasiga kirish eshigi oldida qo'ydi. Dikon 
qarg'a, ikkita sincap va tulki bilan yetib keldi va 
aravachani ohista itarib yubordi.
uyga va bog'larga. Meri stul yonida yurdi.
Haqiqatan ham bahor keldi va uzoq vaqt davomida 
uyda yashagan Kolin uchun bu juda hayajonli tuyuldi. U 
moviy osmondagi oppoq bulutlarni tomosha qildi. 
Qisqa vaqt ichida u Maryamning shunday deganini 
eshitdi: “Men kalitni shu yerda topdim. . . va bu eshik. . . 
va bu . . , bu sirli bog'!
Kolin ichkariga kirgunga qadar qo'llari bilan ko'zlarini yopib 
qo'ydi
the
to'rtta baland devor va eshik yana yopildi. Keyin u eski 
qizil devorlarga ko'tarilgan atirgullarga, mevali daraxtlardagi 
pushti va oq gullarga, hamma joyda qushlar va kapalaklarga 
qaradi. Quyosh uning yuzini isitdi va u birdan o'zini boshqacha 
his qilayotganini angladi.
— Meri! Dikon!» - deb yig'lab yubordi. — Men tuzalib 
ketaman! Men abadiy va abadiy yashayman!
Dikon nogironlar aravachasini bog' bo'ylab itarib yuborar ekan,
Dikon nogironlar aravachasini bog‘ bo‘ylab itarib yubordi.
46
47

---

Yashirin bog'
Kolin va bog'
Bizga bog'dorchilikda yordam bera oladi, - dedi Dikon mehr bilan.
— Bu yoqqa kel, Dikon! - deb qichqirdi va ko'rpani tashladi. Bir 
soniya ichida Dikon uning yonida edi. Maryam qo'rquvdan kasal 
bo'lib qoldi. Kolin tura oladimi?
Keyin Kolinning ingichka oyoqlari o't ustida edi va u Dikonning 
qo'lidan ushlab turardi. U g'alati uzun bo'yli ko'rinardi,
— Haqiqatan ham men qila olaman deb o'ylaysizmi? . . yurmoq a va. . . qazish?' 
— soʻradi Kolin.
— Albatta olasiz. Oyog‘ing bor, biz kabi!
— Lekin ular unchalik kuchli emas, — javob qildi Kolin. "Ular 
silkitadilar va . .. va men ularning ustida turishdan qo'rqaman.
va u boshini juda baland tutdi.
'Menga qarang!' - deb baqirdi u Benga. — Menga qara!
"Ulardan foydalanmoqchi bo'lganingizda, imkoningiz 
bo'ladi", dedi Dikon. Bog‘da bir zum jim bo‘ldi.
— U Yorkshirdagi har qanday boladek to'g'ri! - dedi 
Dikon. Benning jigarrang keksa yuzidan ko'z yoshlari 
oqardi. — O'lasan, deyishdi! pichirladi u.
— Koʻryapsizmi, bu haqiqat emas, — dedi Kolin. — Endi 
devordan tush, bu yerga kel. Men siz bilan gaplashmoqchiman. 
Bog'ni sir saqlashimizga yordam berishing kerak, — dedi.
— Ha, ser, — dedi Ben keksa koʻzini quritarkan.
To'satdan Kolin: "Bu kim?" Meri boshini o'girdi va Ben 
Weatherstaffning bog' devori ustida unga qaragan 
g'azablangan yuzini ko'rdi,
— O'sha bog'da nima qilib yuribsiz, yosh miss? — deb qichqirdi 
u, — Kolinni ham, Dikonni ham ko‘rmagan.
"Robin menga yo'l ko'rsatdi, Ben", deb javob berdi u. — 
Siz... siz... — Dikkon nogironlar aravachasidagi bolani o't 
ustida o'zi tomon itarib yuborayotganini ko'rib, baqirishni 
to'xtatdi va og'zi ochilib qoldi.
— Mening kimligimni bilasanmi? – deb so‘radi kursida 
o‘tirgan bola. Keksa Ben tikilib qoldi. — Onangning ko‘zlari 
bor, — dedi titroq ovozda. — Ha, men sizni taniyman. Siz mister 
Kreyvenning o'g'lisiz, beli qiyshiq bola.
Kolin hech qachon bel og'rig'i borligini unutdi. — Mening 
orqam xuddi siznikidek tik! - qichqirdi u.
Ben tikilib qaradi. U faqat xizmatkorlardan eshitganlarini 
bilardi. — Orqangiz qiyshiq emasmi? — deb soʻradi u. — Yoki 
qiyshiq oyoqlarmi?
Bu juda ko'p edi. Kolin g'azablandi va bu uni kuchli his 
qildi.
'Menga qarang!' Kolin Benga baqirdi. — Shunchaki meni oldim!
48
49

---

Yashirin bog'
Kolin va bog'
Bu yashirin bog'dagi ko'plab go'zal tushlarning 
birinchisi edi. Kolinni Dikon va Meri deyarli har kuni u 
erga olib kelishardi va u bahor va yoz boshida u erda 
sodir bo'lgan barcha o'zgarishlarni ko'rdi. Ben 
Weatherstaff, endi sir bo'lib, u kabi tez-tez ularga qo'shildi
Endi Kolin va Meri uchun qiyin davr boshlandi. Bir kuni 
kechqurun Dikon bu haqda onasiga aytibdi
yozgi bog'.
— Ko‘ryapsizmi, ona, ular shifokor yoki xizmatchilar Kolinning yura olishini 
va yaxshilanib borayotganini taxmin qilishlarini xohlamaydilar. Shuning uchun 
ular uni hali ham kasal va xuddi shunday norozi deb ko'rsatishlari kerak
mumkin.
Bir kuni Kolin ularning hammasi bilan gaplashdi. — 
Hamma eshiting. Menimcha, sehr kabi bog‘lar o‘sadi va 
voqealar sodir bo‘ladi. Ehtimol, agar men bunga ishonsam, 
sehr meni kuchli qiladi. Keling, barchamiz aylanaga o'tirib, 
sehrni ishlashni so'raymiz.
u avvalgidek!
"Agar ular kun bo'yi toza havoda yugurishsa, shunday bo'ladi
Ularni och qo'ying, men o'ylashim kerak!
— Ha, muammo shu. Ularning ikkalasi ham semirib, sog‘lom bo‘lib 
bormoqda va hozir ovqatdan rohatlanishadi. Lekin bir qismini yemagan holda 
oshxonaga qaytarib yuborishlari kerak. Agar ular hamma narsani mushuk 
qilishsa, odamlar qanchalik sog'lom ekanliklarini tushunishadi! Ba'zan
Shunday qilib, ularning hammasi aylana bo'ylab o't ustida 
o'tirishdi, Dikon qarg'a, tulki va ikkita sincap, Meri, Kolin va Ben 
bilan. Kolin bu so'zlarni bir necha bor takrorladi: “Quyosh 
porlayapti. Bu sehr. Kuchli bo'lish. Bu sehr. Sehrli! Yordam 
bering! Sehrli! Yordam bering!'
Ular juda och!
— Men nima qila olishimizni bilaman, — dedi missis Sauerbi. 
“Siz ertalab yangi sut va mening yangi pishirilgan nonimdan 
bog'ga quyishingiz mumkin. Agar ularda shunday bo'lsa, bu 
ularga ko'p foyda keltiradi! Nima
Bu bolalar o'ynayotgan 
o'yin! Va u kuldi va 
ko'zlariga yosh keldi.
Nihoyat Kolin to'xtadi. — Endi men bog'ni aylanib 
chiqaman, — dedi u va Dikonning qo'lidan ushlab. Sekin-asta 
u bir devordan ikkinchi devorga yurdi, uning ortidan Meri va 
Ben ham bordi. Va u butun yo'lni aylanib o'tib, dedi: 
"Ko'rdingizmi! Men endi yura olaman! Sehr ishladi!
— Ajoyib! - qichqirdi Meri. — Otang seni ko'rib tush 
ko'ryapti deb o'ylaydi!
Bir kuni tushdan keyin ularning 
hammasi ishlayotgan edi
— Unga hali aytmayman. Men buni hammadan sir 
tutaman. Men bog‘ga kelaman va har kuni boshqa bolalar 
kabi sog‘lom bo‘lgunimcha yana bir oz ko‘proq yuraman va 
yuguraman. Keyin dadam uyga kelganida oldiga borib: 
“Mana, otajon, ko‘rdingizmi? Men o‘lmayman!” deyman.
Bog', eshik ochildi va bir 
ayol jimgina kirib keldi.
Bu o'zi! — qichqirdi
Dikon va unga qarab yugurdi. 
'1 unga qaerdaligini aytdim
— Onam!
50
51

---

Yashirin bog'
Eshik edi, chunki men uning sirni saqlashini bilardim.
8
Kolin unga qo'lini uzatdi. — Men seni anchadan beri 
ko‘rmoqchi edim, — dedi u.
Mister Kreyven uyga keladi
— Aziz bola! — pichirladi Syuzan Sauerbi uning qoʻlidan ushlab. 
— Onangga juda o'xshaysan!
V
sirli bog' jonlanar, yelkalari baland bir odam 
Yevropaning eng go'zal joylarini kezib yurardi. O‘n 
yil davomida qalbi g‘amga, boshi qora orzularga to‘la 
yolg‘iz hayot kechirdi. Qaerga bormasin, u o'z baxtsizligini 
qora bulutdek o'zida olib yurardi. Boshqa sayohatchilar 
uni yarim aqldan ozgan yoki dahshatli jinoyatni unuta 
olmaydigan odam deb o'ylashdi. Uning ismi Archibald 
Kreyven edi.
Ammo bir kuni u tog 'oqimi bo'yida o'tirganida, u 
haqiqatan ham gulga qaradi va o'n yil ichida birinchi 
marta tirik narsa qanchalik go'zal ekanligini angladi. The
O‘roq mashinasiga tikilib o‘tirar ekan, vodiy juda sokin tuyuldi. U 
g'alati xotirjamlikni his qildi.
'Nima deb o'ylaysiz.' — deb diqqat bilan so'radi Kolin, — bu otamga 
menga yoqadimi?
— Ishonchim komilki, shunday bo'ladi, — deb javob qildi qiz. - U sizni ko'rishi kerak
- u hozir uyga kelishi kerak.
— Ko'ryapsizmi, bola qanchalik sog'lom, Syuzan? — deb soʻradi Ben 
keksa. — Qarang, oyoqlari qanchalik kuchli va to'g'ri!
— Ha, — kuldi u. Tashqarida o'ynash va ishlash, Yorkshire 
taomlarini iste'mol qilish uni kuchli qildi. Miss Meri ham, - 
deya qo'shib qo'ydi u Meri tomonga o'girilib. — Missis Medlok 
onangning go‘zal ayol ekanligini eshitdi. Siz tez orada u kabi 
go'zal bo'lasiz.
— Sehrga ishonasizmi? — soʻradi Kolin undan.
"Men," deb javob berdi u, - lekin hamma buni har xil 
nomlaydi. U quyoshni porlaydi va urug'lar o'sadi - va u 
sizni sog'lom qildi.
U o‘t-o‘langa o‘tirdi va bir muddat qolib, sokin, quyoshli 
bog‘da bolalar bilan gaplashib, kulib o‘tirdi. U ketish 
uchun o'rnidan turgach, Kolin birdan unga qo'lini uzatdi.
— Qaniydi, siz mening onam bo'lsangiz! pichirladi u.
Missis Saverbi uni quchoqlab, o'ziga tortdi. “Aziz 
bolajon! Siz onangizga imkon qadar yaqinsiz, uning 
bog'ida. Otang esa tez orada qaytib keladi!
Ammo bir kuni u tog 'oqimi bo'yida o'tirganida,
u aslida gulga qaradi.
53

---

Yashirin bog'
Mister Kreyven uyga keladi
— Menga nima bo'lyapti? pichirladi u. "Men o'zimni boshqacha his qilyapman, 
deyarli o'zimni tirikligimni his qilyapman!"
Uyga, shuning uchun u men unga yordam bera olaman deb o'ylayotgandir.
Uyga kelganida, u uy bekasi Kolinning sog'lig'i haqida juda 
sarosimaga tushib qolgan.
— U juda g'alati, ser, — dedi Medlok xonim. — Ko‘rinishi 
yaxshi, rost, lekin ba’zi kunlarda hech narsa yemaydi, boshqa 
kunlari esa xuddi sog‘lom boladek ovqatlanadi. U hatto toza 
havoni o'ylab baqirardi, lekin hozir u butun vaqtini nogironlar 
aravachasida, Miss Meri va Dikon Soverbilar bilan birga 
tashqarida o'tkazadi. U hozir bog'da, — dedi.
'Bog'da!' — takrorladi janob Kreyven. Bu tushning 
so'zlari edi! U shoshib uydan chiqib, anchadan beri 
bormagan joyi tomon yugurdi. U tepasida toqqa 
chiqadigan o'simlik o'rnatilgan eshikni topdi va 
tashqarida turib, bir zum quloq soldi.
— Albatta, men bog' ichidagi ovozlarni eshitamanmi? - deb 
o'yladi u. — Ichkarida bolalar pichirlab, kulib, yugurib yurmaydimi? 
Yoki aqldan ozamanmi?
Va keyin bolalar jim turolmaydigan payt keldi. Yovvoyi 
qahqaha va qichqiriqlar eshitildi va eshik ochildi. Bir bola 
yugurib chiqdi, baland bo'yli, sog'lom, kelishgan bola, 
to'g'ri erkakning bag'riga. Mister Kreyven bolaning kulib 
turgan ko‘zlariga tikildi.
Kim-nima? JSSV?' - deb yig'lab yubordi.
Kolin otasi bilan bunday uchrashishni rejalashtirmagan edi. Lekin
- I
O'sha paytda, Yorkshirda yuzlab chaqirim uzoqlikda, 
Kolin birinchi marta yashirin bog'ni ko'rib, "Men abadiy 
va abadiy yashayman!" Ammo janob Kreyven buni bilmas 
edi.
O'sha kechasi u mehmonxonadagi xonasida odatdagidan 
yaxshiroq uxladi. Haftalar o'tishi bilan u hatto uyi va o'g'li 
haqida bir oz o'ylay boshladi. Yozning bir oqshomida u ko'l 
bo'yida jimgina o'tirarkan, u yana g'alati xotirjamlikni his qildi. 
U uxlab qoldi va juda haqiqiy tuyulgan tush ko'rdi. Uni 
chaqirayotgan ovozni eshitdi. Bu shirin va tiniq va baxtli edi, 
uning yosh xotinining ovozi.
— Archi! Archi! Archi!
'AZIZIM!' U sakrab turdi. 'Qayerdasiz?' 
'Bog'da!' go'zal ovozni chaqirdi.
Va keyin tush tugadi. Ertalab uyg'onganida tushini 
esladi.
— U bog‘daman, deydi! - deb o'yladi u. — Lekin eshik 
qulflangan va kalit ko'milgan.
O'sha kuni ertalab u Syuzan Soverbidan xat oldi. Unda 
u uyga qaytishni so'radi, lekin u sabab ko'rsatmadi. 
Mister Kreyven o'z orzusi haqida o'yladi va darhol 
Angliyaga qaytishga qaror qildi. Yorkshirga uzoq safarda 
u Kolin haqida o'ylardi.
— Qiziq, uning ahvoli! Men uni unutishni xohlardim, chunki u meni 
onasini o'ylashga majbur qiladi. U yashadi va u o'ldi! Lekin, ehtimol, men 
xato qilgandirman. Syuzan Soverbi men borishim kerakligini aytdi
Ehtimol, bu uning amakivachchasi va do'sti bilan yugurib kelishning 
eng yaxshi usuli edi.
— Ota, — dedi u, — men Kolinman. Siz ishonmaysiz! 
O‘zim ham ishonmayman. Bu bog', Meri va Dikon edi
54
55

---

Yashirin bog'
Mister Kreyven uyga keladi
va sehr, bu meni yaxshi qildi. Biz buni hozirgacha sir tutib 
kelganmiz. Baxtli emasmisiz, ota? Men abadiy va abadiy 
yashayman!
Mister Kreyven qo‘llarini bolaning yelkasiga qo‘ydi. Bir 
zum gapira olmadi. — Bog'ga olib bor, bolam, — dedi u 
nihoyat, — hammasini aytib ber.
Yashirin bog‘da esa atirgullar eng zo‘r bo‘lib, yoz 
quyoshida kapalaklar guldan gulga uchib yurar ekan, 
ular Kolinning otasiga o‘z hikoyalarini aytib berishdi. 
Gohida kular, goh yig‘lar, lekin ko‘pincha o‘g‘lining unutib 
qo‘ygan xushbichim chehrasiga ishonmaygina tikilardi.
— Endi, — dedi oxirida Kolin, — endi bu sir emas. Men 
boshqa nogironlar aravachasidan foydalanmayman. Men siz 
bilan qaytib ketaman, ota, uyga.
Shunday qilib, tushdan keyin missis Medlok, Marta va boshqa 
xizmatkorlar hayotlarida eng katta zarbani boshdan kechirdilar. 
Mister Kreyven bog'lar orasidan uy tomon keldi va ular uni hech 
qachon ko'rmaganidan ham baxtliroq ko'rindi. Va uning yonida, 
yelkalari tik, boshini baland ko'targan va lablarida tabassum bilan 
yosh Kolin yurardi!
Bir bola yugurib chiqdi, uzun bo'yli, sog'lom, kelishgan bola
to'g'ridan-to'g'ri odamning qo'llariga.
56

---

Mashqlar
Mashqlar