Secret bog'I

2
3

---

Yashirin bog'
Kichkina miss Meri
Butun kechasi va ertasi kuni odamlar uyga yugurib, 
baqirib, yig'lashdi. Hech kim Meri haqida o'ylamagan. U 
atrofida eshitgan g'alati va dahshatli tovushlardan 
qo'rqib, yotoqxonasiga yashirindi. Goh yig‘lar, goh 
uxlardi.
Ertasi kuni u uyg'onganida, uy jim edi. «Ehtimol, 
kasallik o‘tib ketgandir, — deb o‘yladi u, — hamma 
yana tuzalib ketdi. Qiziq, Kamolaning o‘rniga meni kim 
boqadi? Nega kimdir menga ovqat olib kelmaydi? Ajabo, 
uy juda jim.
Ammo shu payt u zalda erkaklarning ovozini eshitdi. "Qanday 
achinarli!" dedi biri. — O'sha go'zal ayol! — Bola ham bor edi, 
shunday emasmi? - dedi ikkinchisi. — Garchi uni hech birimiz 
ko'rmaganmiz.
Bir necha daqiqadan so'ng ular eshikni ochishganda Meri o'z 
xonasining o'rtasida turardi. Ikki kishi hayron bo‘lib orqaga 
sakrab tushishdi.
— Mening ismim Meri Lennoks, — dedi u xoch bilan. — Hamma 
kasal bo'lganida men uxlab yotardim, hozir esa ochman.
— Bu bola, hech kim ko'rmagan bola! — dedi keksa 
odam ikkinchisiga. — Hamma uni unutgan!
Nega
Men unutdimmi? — jahl bilan so'radi Meri.
'Nima uchun
Hech kim 
menga g'amxo'rlik qilgani kelmadimi?
Yosh yigit unga juda afsus bilan qaradi. — Bechora bola! u aytdi. 
— Ko‘ryapsizmi, uyda hech kim tirik qolmagan. Demak, hech kim
mumkin
kel”.
Bu g'alati va to'satdan Meri onasi ham, otasi ham vafot 
etganini bilib oldi. Bir necha xizmatkorlari bor edi
o'lmagani tunda qochib ketgan edi. Kichkina miss Meri hech 
kimni eslamagan edi. U yolg'iz edi.
Chunki u hech qachon ota-onasini yaxshi tanimagan, 
ularni umuman sog‘inmagan. U har doimgidek faqat o‘zini 
o‘ylardi.
— Men qayerda yashayman? — deb hayron bo'ldi u. "Umid qilamanki, men xohlagan 
narsani qilishga ruxsat beradigan odamlar bilan qolaman".
Avvaliga uni ota-onasini tanigan ingliz oilasiga olib 
ketishdi. U ularning tartibsiz uyini, shovqin-suronli 
bolalarini yomon ko'rar, bog'da yolg'iz o'ynashni afzal 
ko'rardi. Bir kuni u o'zining sevimli o'yinini o'ynab, go'yo 
bog' yasayotgan edi, bolalardan biri Bazil yordam berishni 
taklif qildi.
'Yo'qol!' - qichqirdi Meri. — Men sizning yordamingizni 
xohlamayman! Bir lahza Bazil jahldor ko'rindi, keyin kula 
boshladi. U Meri atrofida raqsga tushdi va Miss Meri va uning 
ahmoq gullari haqida kulgili kichkina qo'shiq aytdi. Bu Maryamni 
chindan ham xoch qildi. Hech kim uning ustidan bunchalik yomon 
kulmagan edi.
— Tez orada uyga qaytasan, — dedi Bazil. — Ketganingizdan 
hammamiz xursandmiz!
— Men ham mamnunman, — javob qildi Meri. — Lekin uy 
qayerda? — Buni bilmasang, sen ahmoqsan! - kuldi Basil. - 
Albatta, Angliya! Siz amakingiz, mister Archibald Kreyven 
bilan yashaysiz.
— Men u haqida hech qachon eshitmaganman, — dedi Meri sovuqqonlik bilan.
"Ammo men u haqida bilaman, chunki otam va onamning 
suhbatini eshitdim", dedi Bazil. “U katta yolg'iz qariyada yashaydi
4
5

---

Yashirin bog'
Kichkina miss Meri
uyi bor va do'stlari yo'q, chunki u juda yomon xulqli. 
Orqasi qiyshiq, qo‘rqinchli!
— Men sizga ishonmayman! - qichqirdi Meri. Ammo ertasi 
kuni Bazilning ota-onasi uning amakisi bilan Angliya 
shimolidagi Yorkshirda yashashini aytdi. Meri zerikkan va xoch 
ko'rindi va hech narsa demadi.
— Xohlasangiz, amakingiz haqida bir oz gapirib beraman, — 
dedi u baland ovozda. “U har qanday joydan uzoqda, katta eski 
uyda yashaydi. Yuzga yaqin xonalar bor, lekin ularning aksariyati 
yopiq va qulflangan. Uy atrofida katta istirohat bog'i va har xil 
bog'lar bor. Xo'sh, bu haqda qanday fikrdasiz?
"Hech narsa", deb javob berdi Meri. — Men uchun buning ahamiyati 
yo'q. Medlok xonim kulib yubordi. — Sen qattiq qizsan! Xo'sh, agar
siz
parvo qilma, janob Kreyven ham parvo qilmaydi. U hech qachon hech 
kimga vaqt ajratmaydi. Uning orqasi qiyshiq, ko‘ryapsizmi, u har doim 
boy bo‘lgan bo‘lsa-da, turmushga chiqmaguncha, hech qachon baxtli 
bo‘lmagan.
"Uylanganmi?" — hayratda takrorladi Meri.
— Ha, u shirinso‘z, go‘zal qizga uylandi va uni qattiq sevardi. 
Shunday qilib, u vafot etganida ...
“Oh! U o'ldimi? — qiziqib so‘radi Meri.
— Ha, shunday qildi. Va endi u hech kimga ahamiyat bermaydi. Agar 
u uyda bo'lsa, u o'z xonasida qoladi va hech kimni ko'rmaydi. U ko'rishni 
xohlamaydi
sen,
Shuning uchun siz uning yo'lidan uzoqlashing va 
aytganingizni qiling.
Meri poyezd oynasidan kulrang osmonga va yomg‘irga 
tikildi. U amakisining uyidagi hayotni intiqlik bilan 
kutmasdi.
Poyezd yo‘li kun bo‘yi davom etdi, ular stansiyaga yetib 
kelishganda qorong‘i tushdi. Keyin uyga borish uchun uzoq yo'l 
bor edi. Sovuq, shamolli kecha edi, kuchli yomg'ir yog'di. Biroz 
vaqt o'tgach, Meri g'alati, yovvoyi shovqinni eshita boshladi. U 
derazadan tashqariga qaradi, lekin qorong'ilikdan boshqa hech 
narsani ko'rmadi.
Uzoq dengiz safaridan so'ng uni Londonda janob Kreyvenning 
uy bekasi Medlok xonim kutib oldi. Ular birgalikda shimolga 
poezdda sayohat qilishdi. Medlok xonim kattakon ayol edi, yuzi 
juda qizarib, qora ko'zlari yorqin edi. Meri uni yoqtirmasdi, lekin bu 
ajablanarli emas, chunki u odatda odamlarni yoqtirmasdi. Medlok 
xonim Merimni ham yoqtirmasdi.
— Qanday noxush bola! — deb o'yladi uy bekasi. — Lekin, ehtimol, 
men u bilan gaplashishim kerakdir.
6
7

---

Yashirin bog'
Yorkshirdagi Meri
— Bu nima shovqin? – deb so‘radi u Medlok xonim. — Bu dengiz 
emas, shundaymi?
— Yoʻq, bu moor. Bu tog' bo'ylab esayotgan 
shamolning ovozidir.
— Moor nima?
“Bu yovvoyi erning bir necha chaqirimlari, na daraxtlari, 
na uylari bor. Tog‘angning uyi tog‘ning chekkasida, — dedi.
Meri g'alati, qo'rqinchli ovozni tingladi. «Bu menga 
yoqmaydi», deb o'yladi u. — Menga bu yoqmaydi. U har 
qachongidan ham norozi ko'rinardi.
2
Yorkshirdagi Meri
T
Hey, juda katta eski uyga keldi. Tashqaridan qorong'i 
va yoqimsiz ko'rinardi. Ichkarida, Meri katta soyali 
zalga qaradi va o'zini juda kichik va yo'qolganini his qildi. 
Ular to‘g‘ri yuqoriga ko‘tarilishdi. Maryamga stolda issiq 
olov va ovqat bor xonani ko'rsatishdi.
— Bu sizning xonangiz, — dedi Medlok xonim. — Kechki ovqatni 
yeganingdan keyin yoting. Va unutmangki, siz o'z xonangizda 
qolishingiz kerak! Mister Kreyven butun uyni kezib yurishingizni 
xohlamaydi!
Ertasi kuni ertalab Meri uyg'onganida, u kaminni 
tozalayotgan yosh xizmatkor qizni ko'rdi. Xona qorong'i va 
g'alati tuyuldi, devorlarda itlar, otlar va ayollar suratlari bor 
edi. Bu umuman bolalar xonasi emas edi. Derazadan u 
hech qanday daraxt yoki uyni ko'rmadi, faqat binafsha 
dengizga o'xshagan yovvoyi yerni ko'rmadi.
— Bu tog' bo'ylab esayotgan shamolning tovushi.
8
9

---

Yashirin bog'
Yorkshirdagi Meri
'Siz kimsiz?' — sovuqqonlik bilan so‘radi u xizmatkordan. — 
Marta, xonim, — tabassum bilan javob qildi qiz. — 
Tashqarida nima bor? Meri davom etdi. — Bu moor, — 
tabassum qildi Marta. 'Senga yoqdimi?' - Yo'q, - javob berdi 
Meri darhol. 'Buni yomon ko'raman.'
— Buni siz bilmaganingiz uchun. Siz
yoqadi
bu. Bu menga judayam 
yoqdi. Bahor va yozda gullar bo'lganda juda yoqimli. U har doim juda 
yoqimli hidga ega. Havo juda toza, qushlar shu qadar go'zal kuylaydiki, 
men hech qachon chorrahani tark etishni xohlamayman.
Meri o'zini juda yomon his qilardi. — Siz g'alati xizmatkorsiz, — 
dedi u. "Hindistonda biz xizmatchilar bilan gaplashmaymiz. Biz 
buyruq beramiz, ular bo'ysunadilar, tamom, — dedi.
Marta Maryamning xochga o'xshaganiga e'tibor bermaganga 
o'xshaydi. — Bilaman, men juda ko'p gapiraman! u kuldi.
— Bo'lasizmi
mening
xizmatkor?' – deb so‘radi Meri. — Xo'sh, 
unday emas. Men Medlok xonim uchun ishlayman. Men 
xonangizni tozalab, ovqat olib kelaman, lekin bu narsalardan 
boshqa xizmatkor kerak emas, — dedi.
— Lekin meni kim kiyintiradi?
Marta tozalashni to'xtatdi va Maryamga tikildi. "Tha' canna" 
kiyinish thysen? — hayron bo‘lib so‘radi u. 'Nima demoqchisiz? 
Men sizning tilingizni tushunmayapman! — Oh, unutibman. Bu 
yerda hammamiz Yorkshir lahjasida gaplashamiz, lekin siz buni 
tushunmaysiz, albatta... Men aytmoqchi edimki, o'z kiyimingizni 
kiymaysizmi?
'Albatta yo'q! Xizmatkorim doim meni kiyintirardi, — dedi. — 
Xo'sh! Menimcha, siz o'zingiz kiyinishni o'rganishingiz kerak. 
Onam har doim odamlarga g'amxo'rlik qilishlari kerakligini aytadi
o'zlari, hatto boy va muhim bo'lsalar ham.
Kichkina miss Meri Martadan g'azablandi. — Men kelgan 
Hindistonda hamma narsa boshqacha! Siz Hindiston haqida ham, 
xizmatkorlar haqida ham, hech narsa haqida hech narsa bilmaysiz! 
Siz. . . siz. . . U nimani nazarda tutganini tushuntira olmadi. To'satdan 
u o'zini juda sarosimali va yolg'iz his qildi. U o'zini karavotga tashladi 
va vahshiyona yig'lay boshladi.
Marta tozalashni to'xtatdi va Maryamga tikildi.
10
11

---

Yorkshirdagi Meri
Yashirin bog'
— Endi, endi bunday yig'lama, — dedi Marta muloyimlik bilan. “Men 
juda afsusdaman. Siz haqsiz, men hech narsa haqida hech narsa 
bilmayman. Iltimos, yig'lamang, xonim.
U mehribon va do'stona gapirdi va Meri o'zini yaxshi his qila 
boshladi va tez orada yig'lashni to'xtatdi. Marta tozalashni 
tugatib, gapini davom ettirdi, lekin Meri zerikkancha derazadan 
tashqariga qaradi va o'zini tinglamagandek qildi.
— Bilasizmi, xonim, o‘n bitta ukam va opa-singillarim 
bor. Uyimizda pul ko'p emas. Va ularning hammasi juda 
ko'p ovqat eyishadi! Onaning aytishicha, ularni och 
qoldirishi qirg‘oqdagi toza havo. Akam Dikon, u har doim 
qirg'oqda. U o‘n ikki yoshda, ba’zan minib yuradigan oti 
bor”.
7
buni xohlamayman, - dedi Meri.
— Men och emasman.
— Uni qayerdan oldi? – deb so‘radi Meri. U har doim o'ziga xos 
hayvonga ega bo'lishni xohlardi va shuning uchun u Dikonga ozgina 
qiziqishni his qila boshladi.
Marta. — Toza havoda bo'lsangiz yaxshi bo'ladi.
Meri derazadan sovuq kulrang osmonga qaradi. — Nega men 
bunday kunda ko'chaga chiqishim kerak? — soʻradi u.
— Xo'sh, uyda o'ynashga hech narsa yo'q, shundaymi? Meri 
Martaning haq ekanini tushundi. — Lekin kim bilan ketadi
— Voy, bu yirtqich ot, lekin u mehribon bola, unga o‘xshagan 
hayvonlar, ko‘ryapsizmi. Endi nonushta qilishingiz kerak, xonim. 
Mana, u stolda.
meni?' - dedi u.
Marta unga tikilib qoldi. Hech kim. Siz o'zingiz o'ynashni 
o'rganishingiz kerak. Dikon bir necha soatlab yovvoyi qushlar, 
qo'ylar va boshqa hayvonlar bilan yolg'iz o'ynaydi. U bir zum 
uzoqqa qaradi. — Balki buni sizga aytmasligim kerakdir, lekin 
devor bilan o'ralgan bog'lardan biri qulflangan. O'n yildan beri 
hech kim bu erga kirmagan. Bu missis Kreyvenning bog'i edi va u 
to'satdan vafot etganida, janob Kreyven uni qulflab, kalitni ko'mib 
qo'ydi - Oh, men borishim kerak, missis Medlokning qo'ng'irog'i 
men uchun jiringlayotganini eshitaman.
— Men buni xohlamayman, — dedi Meri. — Men och emasman. 'Nima!' - 
qichqirdi Marta. — Kichkina aka-uka va opa-singillarim bularning hammasini 
besh daqiqada yeyishadi!
— Nega? — sovuq ohangda so'radi Meri.
“Chunki ular to'yib ovqatlanmaydilar, shuning uchun ham ular 
doimo och qoladilar. Oziq-ovqat olganingizdan juda baxtiyorsiz, 
xonim. Meri hech narsa demadi, lekin u choy ichdi va ozgina non 
yedi.
“Endi palto kiyib, o'ynash uchun tashqariga yugur,” dedi
12
13

---

Yashirin bog'
Yorkshirdagi Meri
Meri pastga tushdi va katta bo'sh bog'larni kezib chiqdi. 
Ko'pgina meva va sabzavot bog'lari devorlari bilan o'ralgan, 
ammo qulflangan eshiklar yo'q edi. U sabzavot bog'laridan 
birida chol qazayotganini ko'rdi, lekin u xoch va do'stona 
ko'rinmadi, shuning uchun u davom etdi.
go'zal qush ularning yonida erga sakrab tushdi.
— U mening do‘stim, u, — dedi chol. — Bog'da boshqa robinlar 
yo'q, shuning uchun u biroz yolg'iz. U kuchli Yorkshire lahjasida 
gapirdi, shuning uchun Meri uni tushunish uchun diqqat bilan 
tinglashi kerak edi.
— Qishda hammasi qanday xunuk ko'rinadi! — deb o'yladi u. — Lekin 
bog'ning yopiqligi qanday sir! Nega amakim kalitni ko‘mib qo‘ydi? 
Xotinini sevgan bo'lsa, nega uning bog'idan nafratlandi? Ehtimol, men 
hech qachon bilmayman. Men uni yoqtirmayman deb o'ylamayman
U robinga qattiq qaradi. "Men ham yolg'izman", dedi 
u. U buni oldin anglamagan edi.
'Ismingiz nima?' – deb so‘radi u bog‘bondan.
Ben Weatherstaff. Men o'zim yolg'izman. Ko'ryapsizmi, Robin 
mening yagona do'stim.
— Mening umuman doʻstlarim yoʻq, — dedi Meri. Yorkshirliklar 
har doim o'zlari nimani o'ylayotganlarini aytadilar va Ben keksa 
Yorkshir murvati edi. "Biz bir xilmiz, siz va men", dedi u Meri. "Biz 
ko'rinishda go'zal emasmiz va ikkalamiz ham juda norozimiz."
u bilan tanishing. Va u meni yoqtirmaydi, shuning uchun men undan so'ra 
olmayman.
Shu payt u devorning narigi tomonidagi daraxtdan unga 
qo‘shiq aytayotgan robinni ko‘rdi. — Menimcha, bu daraxt yashirin 
bog'da! — dedi u oʻziga. — Bu yerda qo‘shimcha devor bor, unga 
kirishning iloji yo‘q.
U bog‘bon qazayotgan joyga qaytib, u bilan gaplashdi. 
Avvaliga u juda yomon kayfiyatda javob berdi
Ilgari hech kim Maryamga buni aytmagan edi. — Men haqiqatan ham 
Ben kabi xunuk va norozimanmi? — deb hayron bo'ldi u.
To'satdan Robin Maryam yaqinidagi daraxtga uchib ketdi va unga qo'shiq 
aytishni boshladi. Ben baland ovozda kulib yubordi.
— Xo'sh! u aytdi. — U sizning do'stingiz bo'lishni xohlaydi!
“Oh! Iltimos, menga do'st bo'la olasizmi? — deb pichirladi 
u robinga. U mayin, sokin ovozda gapirdi va keksa Ben unga 
hayrat bilan qaradi.
— Buni juda yaxshi aytdingiz! u aytdi. — Siz Dikonga 
o'xshaysiz, u qirg'oqda hayvonlar bilan gaplashadi.
— Siz Dikonni bilasizmi? – deb so‘radi Meri. Ammo shu payt 
robin uchib ketdi. — Qarang, u eshiksiz bog'ga uchib kirdi! 
Iltimos, Ben, unga qanday kirishim mumkin?
yo'l, lekin to'satdan 
ularning yoniga robin 
uchib tushdi va chol 
jilmayib qo'ydi. U 
boshqacha ko'rinardi
keyin odam, va Meri 
qanday qilib o'yladi
yoqimli odamlar
ular tabassum qilganlarida. 
Bog‘bon ohista gapirdi
Shu payt u robinni payqadi.
Robinga va
ko'p
qaradi
14
15

---

Yashirin bog'
Yorkshirdagi Meri
Ben jilmayishni to'xtatdi va belkugini oldi. “Siz qila 
olmaysiz, bu ham. Bu sizning ishingiz emas. Hech kim eshikni 
topa olmaydi. Qochib o'ynang, maylimi? Men ishimni davom 
ettirishim kerak. Va u ketdi. U hatto xayrlashmadi.
hayajon bilan. — Robin esa u yerda yashaydi! Lekin eshik qayerda?
O'sha kuni kechqurun u Martadan kechki ovqatdan keyin 
olov yonida qolishini va u bilan gaplashishini so'radi. Ular eski 
uy atrofida shamol esayotganini eshitishdi, lekin xona issiq va 
qulay edi. Meri boshida faqat bitta fikr bor edi.
— Menga sirli bog‘ haqida gapirib bering, — dedi u.
- Xo'sh, mayli, xonim, lekin bu haqda gaplashmasligimiz 
kerak, bilasizmi. Bu missis Kreyvenning sevimli bog‘i edi va u 
va janob Kreyven unga o‘zlari g‘amxo‘rlik qilar edi. Ular u erda 
soatlab o'qish va suhbatlashishdi. Juda xursand edilar. Ular 
keksa daraxtning shoxini o'tiradigan joy sifatida ishlatishgan. 
Ammo bir kuni u shoxda o'tirganida, u sindi va u yiqildi. U 
juda qattiq jarohatlangan va ertasi kuni vafot etgan. Shuning 
uchun u bog'ni juda yomon ko'radi va u erga hech kimni 
kiritmaydi.
"Qanday achinarli!" - dedi Meri. — Bechora mister 
Kreyven! U birinchi marta birovga achinishi edi.
Shu payt u tashqarida shamol ovozini eshitib o'tirganida, u 
uyda yana bir shovqinni eshitdi.
— Bolaning yigʻlayotganini eshitayapsizmi? — deb soʻradi u Martadan. 
Marta sarosimaga tushdi. — Yo‘q, — deb javob berdi u. — Yoʻq, 
menimcha. . . shamol bo'lsa kerak.
Ammo o'sha paytda shamol ularning eshigini ochdi va ular 
yig'lashni juda aniq eshitishdi.
'Senga aytgandim!' - qichqirdi Meri.
Shu zahoti Marta eshikni yopdi. — Shamol edi, — 
takrorladi u. Ammo u odatdagidek gapirmadi va Maryam 
unga ishonmadi.
Ben jilmayishni to'xtatdi va belkugini oldi.
Keyingi kunlarda Meri deyarli barcha vaqtini bog'larda 
o'tkazdi. Bog'dan kelgan toza havo uning qornini qo'zg'atdi 
- u kuchayib, sog'lom bo'lib borardi. Bir kuni u yana robinni 
payqadi. U devor tepasida unga qo'shiq aytardi. 'Xayrli 
tong! Bu qiziq emasmi! Bu tarafga kel! u, shekilli, u devor 
bo'ylab sakrab l Meri uning yonida birga raqs sifatida kula 
boshladi. — Men bu devorning narigi tomonida yashirin 
bog' borligini bilaman! — deb o'yladi u
16
17

---

Yashirin bog'
Yashirin bog'ni topish
Ertasi kuni juda yomg'irli edi, shuning uchun Meri 
tashqariga chiqmadi, aksincha, u uyni kezib, Medlok xonim 
aytgan yuzlab xonalarni ko'zdan kechirishga qaror qildi. U 
ertalab bo'yi og'ir mebel va eski suratlar bilan to'la 
qorong'i, jim xonalarga kirib-chiqdi. U umuman 
xizmatkorlarni ko'rmadi va tushlik qilish uchun xonasiga 
qaytayotgan edi, bir faryodni eshitdi. — Kecha eshitgan 
faryodga o'xshardi! — deb o'yladi u. Shu payt qo‘lida kalitlari 
bilan uy bekasi Medlok xonim paydo bo‘ldi.
— Hech narsa eshitmadingiz! Endi xonangizga qayting. Agar 
u yerda qolmasang, seni qamab qo'yaman!
Meri buning uchun Medlok xonimni yomon ko'rardi. U yerda
edi
Kim yig'layapti, men bilaman! – dedi o‘ziga o‘zi. — Lekin men uning 
kimligini tez orada bilib olaman! U Yorkshirda deyarli zavqlana 
boshlagan edi.