Scientific progress volume ǀ issue ǀ

ǀ
ISSUE 2 
ǀ
2022 
ISSN: 2181-1601
Uzbekistan
 
www.scientificprogress.uz
 
Page 521
o‘tganimizdan
keyin, uchinchi Renessansga erishishni davlat rahbari strategik vazifa 
etib 
qo‘ydi
[1]. Bu esa jamiyat hayotining barcha sohalari qatorida mafkuraviy 
qarashlarni ham qayta 
ko‘rib
chiqish, yangi milliy mafkurani shakllantirishning 
jamiyatni islohotlar tashabbuskoriga aylantirishdagi amaliy ahamiyatidan kelib chiqdi.
Milliy 
g‘oya
muammosining falsafiy tadqiqi zamonaviy jamiyatdagi sifat 
o‘zgarishlaridan
yuzaga kelgan 
ob’ektiv
extiyoj 
bo‘lib
, bu jamiyatning axborot 
kommunikativ xususiyati, kengayib borayotgan milliy mansublik inqirozi, kuchayib 
borayotgan geosiyosiy ziddiyatlar dunyo manzarisiga nisbatan shakllanayotgan 
sinergetik qarashlardan kelib chiqayotgan 
ob’ektiv
zaruratga aylanib ulgurdi. Bunday 
holatlarda mafkura tarixlararo emas, balki 
o‘ta
tarixiy rolni 
o‘ynaydi
. Ongning yuqori 
shakli sifatida mafkurani jamiyatning moddiy va 
ma’naviy
hayotini uzluksiz amalga 
oshirish jarayonidagi 
ma’naviy
kuch sifatida ontologik nuqtai nazaridan tushuntirish 
muhimdir. Milliy 
g‘oya
jamiyatning faoliyatli ong mahsuli sifatida vujudga keladi va 
yaratiladi.
Bugun jamiyatimizda kuzatilayotgan mafkuraviy muammolar yagona umummilliy 
dunyoqarashni, birlashtiruvchi mafkurani shakllantirish jarayonini ifodalovchi
omillarning butun majmuini puxta va har tomonlama 
o‘rganish
zaruratini keltirib 
chiqmoqda. Davlat va jamiyat qurilishi va uning amal qilish tamoyillari masalalari bilan 
shug‘ullanuvchi
ilmiy-tadqiqot markazlari, olim va mutaxassislar 
ma’naviy
soha 
muammolarini ham chetlab 
o‘tmadi
. Ammo ular 
ma’naviy
sohadagi kutailatgan 
o‘zgarishlarning
asosini talqin qilishda 
“
mafkura
” 
atamasini a
niqqo‘llamagan
bo‘lsalarda
ular tomonidan ilgari surilayotgan turlicha talqinlarning zamirida mafkura 
yotishi aniq 
ko‘rinib
turibdi.
Mafkuraviy hodisa mazmuniga nisbatan bugungi kunda umumiy jihatdan ikki xil 
yondashuvni 
ko‘rsatish
mumkin. Birinchi nuqtai nazar 
ko‘p
jihatdan 
G‘arbdagi
ijtimoiy 
tafakkurga xos 
bo‘lib
, u mafkurada jamiyatning dunyoqarash tuzilmasiga kiritishni 
emas, balki muayyan siyosiy vazifalarni nazariy asoslash tarzida 
ko‘rish
xosdir. 
Ikkinchi nuqtai nazar mamlkatimizdagi jamiyatshunoslarning asarlarida tilga olingan 
bunday yondashuv mafkuraga ijtimoiy, madaniy, 
ma’naviy
talqin etish doiralarini ancha 
kengaytiradi hamda mafkurani jamiyat dunyoqarashi, tafakkuri bilan 
bog‘lanadi
. 
“
Yuksak maqsadlar, bunyodkor 
g‘oyalar
ga asoslangan mafkura ijtimoiy - iqtisodiy 
taraqqiyotga turtki 
bo‘ladi
, 
ma’naviyatni
yuksaltiradi, insonlarni 
ulug‘vor
ishlarga 
safarbar etadi. Ozodlik, erkinlik, mustaqillik, tinchlik, hamkorlik 
g‘oyalari
asosida 
shakllangan, ezgu maqsadlarga xizmat qiladigan mafkura bunyodkorlik xususiyatiga 
ega 
bo‘ladi”
. 
Mafkuraning mazmuniy 
“o‘zagida” ma’naviyat
alohida 
o‘rin
tutadi. Uning asosida 
umummilliy maqsad, ijtimoiy ideal, 
ma’naviy
qadriyatlar, umr mazmuni, kelajakka 
umid va ishonch, tarixiy xotira, vatanparvarlik, vatanparvarlik madaniyatini alohida 
ajratib 
ko‘rsatish
mumkin. Bundan 
–
xalqning hayot darajasini oshirish va rivojlantirish, 

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 3