«scientific progress» Scientific Journal issn: 2181-1601 ///// \\\\\ Volume: 1, issue: 5

700
 
Adsorbеntlar sifatida faollashtirilgan ko’mirlar va sintеtik sеolitlar ko’p 
qo’llanilmoqda. Tozalashning absorbsion usullariga nisbatan adsorbsion usullarning 
afzalligi shundaki, ajratib olinadigan komponеntlar hatto past parsial bosimlarida 
adsorbеntlar yuqori yutib olish qobiliyatiga ega.
NATIJA
Gazni adsorbsion tozalash jarayonining kamchiligi nisbatan yuqori ekspluatasion 
хarajatlar va jarayon yarim davriyligi hisoblanadi, shu sababli bu jarayonlar absorbsiya 
usuli bilan gazni dastlabki tozalashdan so’ng qoldik nordon komponеntlardan nozik 
tozalashda ishlatiladi, masalan gazni sеolitlarda tozalashdan oldin uni aminli eritmalar 
bilan tozalash amalga oshiriladi.
Gazni nordon komponеntlardan tozalashning katalitik usullari gazda suyuq yutib 
oluvchilar yoki adsorbеntlar bilan to’liq yo’qotib bo’lmaydigan birikmalar (masalan, 
vodorod sul’fid, uglеrodning oltingugurtli oksidi, sul’fidlar, disul’fidlar, tiofеn) mavjud 
bo’lganida qo’llaniladi. 
Gazlarni vodorod sul’fididan tozalash usullari 2-rasmda keltirilganidek 
tasniflanadi. 
2-rasm. 
Gazlarni vodorod sul’fididan tozalash usullarining tasnifi
Gazlarni tozalash usulini va unda qo’llaniladigan yutuvchilarni to’g’ri tanlash 
tozalash jarayonining samaradorligiga ta’sir etadi va quyidagi omillarga bog’liq: 

---

www.scientificprogress.uz 
«SCIENTIFIC PROGRESS» Scientific Journal
ISSN: 2181-1601 ///// \\\\\ Volume: 1, ISSUE: 5
701
 
-
Uglevodorodli gazli xom ashyodagi suv bug’I va vodorod sul’fidining 
miqdoriga; 
-
absorbent uchuvchanligiga; 
-
adsorbentning mustahkamligiga;
-
absorbent yoki, adsorbentning tanlovchanligiga; 
-
regeneratsiya sharoitiga; 
-
narxi va xizmat davomiyligiga. 
Gazlar tozalashda absorbsion, adsorbsion, membranali yoki, uyg’unlashtirilgan 
usullarni qo’llashda texnik-iqtisodiy ko’rsatkichlar quyidagi xulosalarni namoyon 
qiladi: 
Etanolaminlar yordamida absorbsion tozalash texnologiyasi tozalanayotgan 
gazning hajmi katta bo’lganda va 
CO
2
 
va 
H
2
S
konsentratsiyalari past bo’lganda 
samarali; 
Tarkibida ko’p miqdorda 
CO
2
 
saqlagan kam hajmli gazlarni tozalashda 
membranali tozalash texnologiyalari afzalliklarga ega; 
Tarkibida ko’p miqdorda 
CO
2
 
saqlagan katta hajmli xom ashyo oqimlarini 
tozalashda uyg’unlashtirilgan texnologiyalar yuqori samaradorlik namoyon etadi.
XULOSA
Uglevodorodli gazlarni kimyoviy qayta ishlash-nordon komponentlardan 
tozalangan va talab darajasida quritilgan uglevodorodli gazlar nafaqat yoqilg’i 
energetika sohasida balki, gazlarning individual komponentlari kimyoviy sintez 
texnologiyalari uchun muhim xomashyo sifatida qo’llash, gazlarni chuqur qayta ishlash 
va uning asosida xalq xo’jaligining turli sohalari uchun zarur anjomlar va mahsulotlar 
ishlab chiqarish bo’g’inlarini biriktirib, yuqori sifatli maqsadli mahsulotlar olish 
imkonini beradi.