Сборник научных трудов

НАУЧНО-ПРАКТИЧЕСКАЯ КОНФЕРЕНЦИЯ С МЕЖДУНАРОДНЫМ УЧАСТИЕМ 
146 Проблемы биологии и медицины, 2018, №3,1 (103)
тиббиёти энтеробиозни даволашда кучли таъсир доирасига эга воситаларга бой, улар яхши самара хам беради, лекин 
улар 
қ
ўлланилганда айрим аъзо ва тў
қ
ималар фаолиятига салбий, захарли таъсирлар кузатилиши мумкинлигини асло 
унутиб бўлмайди, шундай экан “касалликни даволашдан кўра, унинг олдини олиш мумкин” дейилган эпидемиологик 
а
қ
идага амал 
қ
илинса ма
қ
садга мувофи
қ
бўлади.
САМАР
Қ
АНД ВИЛОЯТИДА БРУЦЕЛЛЁЗ КАСАЛЛИГИ ЁШГА ХОС КЕЧИШ ХУСУСИЯТЛАРИ 
Ярму
ҳ
аммедова Н.А., Рустамова Ш.А., Муминова Ш.Ш. 
Самар
қ
анд давлат тиббиёт институти 
Амалиётда бруцеллёз касаллигини ёшга хос кечиш хусусиятларини ўрганиш му
ҳ
им а
ҳ
амиятга эга. Бруцеллез 
касаллиги болаларда, ўсмирларда, ўрта ёшда ва кексаларда ўзига хос кечиш хусусиятига эга. Инсон ёшига мос ушбу 
касалликда ички аъзо ва тизимларнинг шикастланиши 
ҳ
ам ўзгариб боради. Тад
қ
и
қ
от ма
қ
сади. Самар
қ
анд вилояти 
Ю
қ
умли касалликлар клиник шифохонаси материаллари асосида бруцеллёз касаллигининг ёшга хос кечиш хусусият-
ларини та
ҳ
лил 
қ
илишдан иборат. Тад
қ
и
қ
от материаллари ва усуллари. Шу ма
қ
садда кузатув остига Самар
қ
анд ви-
лояти Ю
қ
умли касалликлар клиник шифохонасида 2015-2017 йиллар давомида “Бруцеллёз” ташхиси билан давола-
нилган беморлар олинди. Бу шифохонага тушган жами беморларнинг 9,5 % ини ташкил этади. Ушбу иш жараёнида 
эпидемиологик, клиник, лаборатор (бактериологик, серологик), инструментал диагностика усуллари 
қ
ўлланилди. 
Тад
қ
и
қ
от му
ҳ
окамаси. Кузатув остига 15 - 64 ёшдаги беморлар олинди. Беморлар ёши хал
қ
аро таснифга асосан 
қ
уйидагича та
қ
симланди: 14-19 ёш (11,5%), 20-29 ёш (20,3%), 30-44 ёш (32,3%), 45-59 ёш (28,8%), 60-64 ёш (7,1%). 
Ушбу беморлардан ша
ҳ
ар а
ҳ
олиси – 11,2%, 
қ
ишло
қ
фу
қ
аролари – 88,8% ни ташкил этади. Ўз.респ. Со
ғ
ли
қ
ни са
қ
лаш 
вазирлиги йўри
қ
номасига асосан касаллик шакллари 
қ
уйидаги таснифга асосан 
қ
ўйилган: ўткир (24,6%), ўткир ости 
(17,4%), сурункали бруцеллёз (43,5%), резидуал бруцеллёз (14,5%). Касаллик мавсмийлигига кўра, ўсмирлар, ёшлар 
ва ўрта ёшда касаллик май-июнь ойларида асосан учраган бўлса, кексаларда касалликнинг 
қ
иш ойларида кўпро
қ
учра-
ганлиги ани
қ
ланилди. Бу 
ҳ
олат ёшларнинг шу ойларда маълум фаолият турига шўн
ғ
иши, кексаларда декабрь ойидан 
апрель ойигача касалликнинг 
қ
ўз
ғ
алиши билан бо
ғ
ли
қ
. Ўткир бруцеллёз 20-44 ёшлилар орасида кўп учраган (46,1%). 
Бу 
ҳ
олатни бу ёшдаги 
қ
атламнинг касбий фаолияти билан бо
ғ
лаш мумкин. Ёшлар орасида касалликнинг енгил шакли-
20,6%, ўрта о
ғ
ир шакли 53,9%, о
ғ
ир шакли 25,5% 
ҳ
олда 
қ
айд этилди. 15-19 ёшлилар орасида 45,5% 
ҳ
олда касаллик-
нинг енгил кечиши 
қ
айд этилган. Касалликнинг ўткир бошланиши ўрта ёшлиларда-46%, ўртача интоксикация белгилари 
намоён бўлиши билан (25,7%), секин аста бошланиши эса асосан кексаларда ани
қ
ланилган (28,3%). Субфебрил 
ҳ
аро-
рат кексаларда (44,8%), камро
қ
ёшларда (21,9%), ўрта ёшлиларда (33,3%) ани
қ
ланилган. Иситманинг узо
қ
давом 
этиши (2 ойдан зиёд) кексаларда -24,5%, ўрта ёшлиларда-16,9%, ўсмирларда-7,9%, ёшларда -50,7% 
қ
айд этилган. 
Артралгия асосан ўсмирларда (26,4%), ёшларда (33,2%), ўрта ёшлиларда (18,4%), кексаларда (22%) учраган. Бў
ғ
им-
ларнинг шикастланиши 45 ёшгача бўлган беморлар орасида метастатик хусусиятга эга бўлиб, кексаларда инфекцион-
аллергик артрит тарзида намоён бўлди. Ўткир бруцеллёзда радикулит ўрта ёш ва кексаларда ёшларга нисбатан 2 ба-
равар кўп учради. Ўткир ости бруцеллёз асосан ёшларда ва ўрта ёшлиларда ани
қ
ланлди (61,3%) Кексаларда касал-
ликнинг бу шакли 
қ
айд этилмади. Ўткир ости бруцеллёз о
ғ
ир шакли ўсмирларда (31,7%), ўрта о
ғ
ир шакли ўрта ёшли-
ларда (32,8%) ва ёшларда (35,5%) учраб, енгил шакли 
қ
айд этилмади. Таянч 
ҳ
аракат тизимининг шикасталаниши ёш 
ўтиши билан ортиб борди: ёшларда 66,3%, ўрта ёшда 72%, кексаларда 90% гача учради. Ўрта ёшда ва кексаларда 
ўчо
қ
ли ўзгаришлар ани
қ
ланиши бў
ғ
имлардаги дегенератив ўзгаришлар билан бо
ғ
ли
қ
. Ички аъзоларнинг шикастла-
ниши 28,6% ўсмирларда, 15,4% ёшларда, 12% ўрта ёшлиларда ани
қ
ланилди. Периферик асаб тизимининг шикастла-
ниши ёшларда 35,9%, ўрта ёшлиларда 30,2%, ўсмирларда 8,6% 
ҳ
олда ани
қ
ланилди. Гепатомегалия ёш ўтиши билан 
нисбатан кўп учради (84%), спленомегалия эса кексаларда нисбатан камро
қ
учради (12%). Касалликнинг сурункали 
шакли 45 ёшдан сўнг кўпро
қ
учраши ани
қ
ланди (60%).Сурункали бруцеллез 54,5% беморларда мўътадил 
ҳ
арорат, 
43,6% субфебрил, 0,7% -ремиттирловчи, 1,2% тўл
қ
инсимон иситма билан кузатилди. Ўрта ёш ва кексаларда умурт
қ
а 
по
ғ
онасининг дегенератив-дистрофик ўзгаришлари (спондилез, остеохондроз-32,3% ани
қ
ланилди. Сурункали бруцел-
лёзда ўсмирларда умурт
қ
а по
ғ
онасининг шикастланиши учрамади. Резидуал бруцеллёз ўрта ёшлиларда 30,3%, кек-
саларда 69,7% 
ҳ
олда 
қ
айд этилди. Резидуал бруцеллёзда таянч 
ҳ
аракат тизимининг шикастланиши ўрта ёшлиларда 
72,6%, кексаларда 91,3% 
ҳ
олда учради. Шунингдек, резидуал бруцеллёзда юрак 
қ
он томир тизими томонидан ўзгари-
шлар ўрта ёшлиларда 72,6%, кексаларда 91,3% кузатилди. Резидуал бруцеллезда юрак 
қ
он томир ва таянч 
ҳ
аракат 
тизими шикастланиши ёш ўтиши билан кучаяди. Хулоса. Ўткир бруцеллез асосан ёшларда учраб, иситма ва йирик 
бў
ғ
имларнинг шикастланиши билан характерланди. Ўрта ёшлиларда бруцеллёз давомли субфебрилитет билан куза-
тилди. Кексаларда асосан сурункали жараён ани
қ
ланилиб, таянч харакат тизимининг шикастланиши дегенератив-дис-
трофик жараёнлар билан ани
қ
ланилди. Резидуал бруцеллез асосан ўрта ёш ва кексаларда учраб, таянч 
ҳ
аракат ва 
юрак 
қ
он томир тизимининг дегенератив-дистрофик ўзгаришлари билан кузатилди.

---