|
4-SINF O‘QISH DARSLARIDA ADABIY TAHLIL KO‘NIKMALARINI
SHAKLLANTIRISH
Bakiyeva X.S. – PhD, Boshlang‘ich ta’lim fanlari kafedrasi dotsent v.b., Toshkent,
O‘zbekiston.
Annotatsiya:
Maqolada 4-sinf o‘quvchilarini o‘qish darslari asosida Pirls- xalqaro baholash
dasturiga tayyorlash xususida so‘z yuritilgan.
Tayanch so‘zlar:
adabiy ta’lim, bolalar adabiyoti, metodika, o‘qish, matn, o‘qish
savodxonligi, mantiq, tanqid, ijodiy qobiliyat, mustaqil, tahlil, tanqid, test, nazorat.
Аннотации:
В статье рассматривается подготовка 4-х классников к международной
программе оценки Pirls на основе уроков чтения.
Ключевые слова:
литературное образование, детская литература, методика, чтение,
текст, грамотность чтения, логика, критика, творчество, самостоятельность, анализ, критика,
тест, контроль.
Annotation:
The article discusses the preparation of 4th graders for the Pirls International
Assessment Program based on reading lessons.
BOSHLANG‘ICH TA’LIMGA XALQARO BAHOLASH DASTURLARINI JORIY ETISHNING ISTIQBOLLARI
62
XALQARO MIQYOSIDAGI ILMIY-AMALIY KONFERENTSIYA MATERIALLARI
Key words:
literary education, children's literature, methodology, reading, text, reading
literacy, logic, criticism, creativity, independence, analysis, critique, test, control.
Dunyo miqyosidagi hozirgi globallashuv sharoitida ta’lim tizimiga pedagogik innovatsion
texnologiyalarning keng miqyosda joriy qilinishi tufayli o‘quvchilarning mantiqiy, tahliliy, tanqidiy
va mustaqil fikrlash ko‘nikmalarini shakllantirish orqali ijodiy qobiliyatlarini ro‘yobga chiqarish
rivojlantiruvchi ta’limning muhim jihati sifatida yosh avlodni jahon standarti talablariga javob
berish darajasiga ko‘tarishda muhim ahamiyat kasb etadi. Xususan, boshlang‘ich sinflarda o‘quv
savodxonligini monitoring qilish bo‘yicha o‘qish va matnni tushunish sifatini xalqaro o‘rganish
(The Progress in International Reading literacy Study) PIRLS talablarini amalga oshirishda o‘qish
ta’limi zimmasiga katta mas‘uliyat yuklaydi.
Garchi jahon standarti bo‘yicha boshlang‘ich maktablarda o‘quvchilarning o‘qish va matnni
tushunish sifatini monitoring qilishga jalb etilgan mamlakatlarning o‘quvchilari yoshida sezilarli
darajada farq bo‘lsa-da (Angliya, Yangi Zelandiya, Trinidad va Tobagoda bolalar besh yoshdan,
ko‘pgina mamlakatlarda olti-yetti yoshdan o‘qiydilar) talab hammaga bir xildir.
PIRLS yoki TIMSS talablari bo‘yicha ta’lim sifatini monitoring qilishdan ko‘zlangan asosiy
maqsad turli vaqtlarda olingan natijalarni har xil ta’limiy vositalardan foydalangan holda turlicha
namunalar asosida taqqoslashdir. Monitoringning ilmiy-pedagogik jihatdan xolisligi olingan
natijalarni taqqoslash uchun tuziladigan testlar va savolnomalarda oldingi yillarda amalga oshirilgan
topshiriqlar va savollarning ham qamrab olinishi bilan ta’minlanadi.
Monitoring o‘tkazish jarayonlarini standartlashtirish PIRLSni o‘rganish xalqaro
muvofiqlashtirish markazi tomonidan ishlab chiqilgan yagona ko‘rsatmalar va qoidalarga muvofiq
ravishda amalga oshiriladi. Mazkur jarayondagi har bir bosqich (namuna olish, tarjima qilish va
tajriba-sinov ishlari o‘tkazish, ma’lumotlarni tekshirish va qayta ishlash) xalqaro ekspertlar
tomonidan nazorat qilinadi. Masalan, testlar va anketalar tarjimalari xalqaro tarjimonlar tomonidan
qayta ko‘rib chiqiladi. Kuzatuvchilar belgilangan maktablarda o‘tkaziladigan testsinovlarida
qatnashadilar. Berilgan javoblar bilan topshiriqlarning bajarilishi tajribali o‘qituvchi-mutaxassislar,
so‘ng ba’zi ishlar (har to‘rtinchi daftar) boshqa o‘qituvchi-mutaxassislar tomonidan tekshiriladi.
Shundan so‘ng ishning ma’lum qismi skanerdan o‘tkaziladi va o‘quvchilarning javoblari yozilgan
daftarlarning elektron versiyalari maxsus xalqaro ma’lumotlar bazalariga o‘tkaziladi. Ularning
javoblari xalqaro ekspertlar tomonidan sinov yilida turli mamlakatlar mutaxssislari ishlarining
taqqoslanishini aniqlash uchun o‘zaro tekshiriladi, shuningdek, tadqiqotning boshqa bosqichida
milliy ekspertlar tomonidan o‘zaro tekshiriladi.
PIRLS dasturi asosida o‘quvchilar o‘qishning ikki xil turi bo‘yicha mashg‘ulot davomida va
maktabdan tashqari baholanadilar. Bunda:
adabiy ta’lim tizimini o‘zlashtirish tajribasini o‘rganish maqsadida o‘qish darajasini
aniqlash;
ta’lim jarayonida beriladigan ma’lumotlarni o‘zlashtirish va ulardan foydalanishga doir
o‘qish darajasini aniqlash ko‘zda tutiladi.
Tadqiqotning kontseptual qoidalariga muvofiq badiiy va ilmiy-ommabop matnlarni o‘qish
qobiliyati 4ta mezon bo‘yicha baholanadi:
- aniq berilgan ma’lumotni topish;
- xulosalarni shakllantirish;
- ma’lumotlarni talqin qilish va umumlashtirish;
- matn mazmunini, til xususiyatlari va tuzilishini tahlil qilish hamda baholash.
PIRLSda bajarilgan ishlarning sifati va miqdorini baholash uchun quyidagi tizim
qo‘llaniladi:
- javob tanlash bilan bog‘liq topshiriqlarga 1 ball;
- matnda tasvirlangan voqealar ketma-ketligini belgilash bo‘yicha vazifalarga 1 ball;
BOSHLANG‘ICH TA’LIMGA XALQARO BAHOLASH DASTURLARINI JORIY ETISHNING ISTIQBOLLARI
Do'stlaringiz bilan baham: |
