Сборник докладов республиканской научно-методической конференции вопросы применения современных систем и технологий

“РАҚАМЛИ МЕДИА ВА ТВ ТЕХНОЛОГИЯЛАР” ФАНИНИ 
ЎҚИТИШДА ПЕДАГОГИК ТЕХНОЛОГИЯЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ 
САМАРАДОРЛИГИ 
Қаюмова Г.А., Боймуродов Б.Э., ТАТУ 
Кун сайин ривожланган демократик давлат даражасига эришаѐтган 
мустақил мамлакатимизда олий таълим тизимини ислоҳ қилиш ва 
такомиллаштириш, таълим соҳасини янги сифат босқичига кўтаришда 
замонавий педагогик ва ахборот технологияларини жорий қилиш ва фаол 
фойдаланиш орқали таълим самарадорлигини ошириш бугунги кундаги 
ўзининг ижобий ечимини топаѐтган муҳим масалалардан биридир. Таълим 
жараѐнининг 
самадорлиги 
ундаги 
―педагог-моддий 
муҳит-талаба‖ 
фаолиятининг фаол ташкил этилишига боғлиқдир. Бу эса ўз навбатида таълим 
жараѐнида замонавий педагогик ва ахборот технологияларидан изчил ва 
самарали фойдаланиш орқали амалга оширилади.
Таълим соҳасига таълим жараѐнига олиб кириш ва жорий этиш, ўз устида 
ишлаш педагогик фаолиятини янгилаб туриш ҳар бир педагогнинг асосий 
вазифасидир. Педагогик технология тушунчасини изоҳлашда технология 
жараѐнини асос қилиб олиш мумкин. Педагогик фаолият Замонавий педагогик 
технологиялар орқали муттасил тарзда ривожланиб боради, чунки у таълим 
соҳасида мақсадга эришиш ва шахсни ҳар томонлама ривожлантиришга 
қаратилган мақсадли фаолиятдир. 
Замонавий педагогик технологияларни икки турга ажратиш мумкин:
1. Таълим технологиялари: ―Ақлий ҳужум‖, ―Тармоқлаш‖, ―Лабиринт‖, 
―Чархпалак‖, ―Мулоқот‖, ―Лойиҳа‖, ―Баҳс-мунозара ва мусобақа‖, ―Думалоқ 
стол‖ каби технологиялар киради.
2. Тарбия технологиялари: ―КБИ‖-кузатиш, бахслашиш, ишонтириш, 
―И.М‖-ишонтириш мактаби, ―Ж.И.И‖- жамоавий ижодий ишлар, ―Танқид 
қилишни ўргатинг‖, ―Куратор ва жамоа‖ каби технологиялар киради.
Олий таълим тизимида ҳам машғулот жараѐнларида бу каби педагогик 
технологиялардан фаол фойдаланилади. Олий таълим муассасаларида фаолият 
юритадиган педагоглар таълим жараѐнида педагогик технологиялардан 
фойдаланишда бир қанча талабларни эътиборга олишлари зарур:
- талабалардаги билим даражаси ва имкониятларини инобатга олган 
ҳолда 
индивидуал 
шахсга 
йўналтирилган 
таълим 
технологиясидан 
фойдаланиши якка ѐндашувни ташкил эта олиши;

---

215 
- таълим методларини танлашда ўқув машғулотларининг дидактик 
вазифасини, таҳсил олувчиларнинг ѐши ва сонини инобатга олиши;
- талабаларни дарсларга тайѐргарлик даражаси ва натижани ҳамда 
жамоадаги ўзаро муҳитни олдиндан кўра олиши;
- таълим жараѐнини техник воситалар билан бойитиши бу каби воситалар 
талабаларнинг руҳиятига салбий таъсир кўрсатмаслиги учун эҳтиѐт чораларини 
олдиндан кўриб қўйиши;
- касбий маҳорати ѐрдамида талабаларнинг шахсий сифатларини кашф 
қила олиши. 
Педагог томонидан танланган барча дидактик воситалар талабанинг 
билим олишига ижобий таъсир кўрсатиши жуда муҳимдир. Дарс жараѐнида 
педагогик технологиялардан фойдаланиш талабаларнинг шахс хусусиятларини 
ривожлантиришга ѐрдам беради:
- талабалар ўртасида ўзаро ҳурмат ва дўстона муҳаббат туйғулари 
уйғонади, фанга бўлган қизиқиш ва қобилиятларини фаоллаштиради;
- жамоа билан ишлаш малакасини эгаллайдилар яъни жамоадошлардан 
ѐрдамни қабул қилиш ҳамда керакли вазиятда уларга ҳам ѐрдам кўрсатишни 
ўрганишади;
- талабалар ―тўғри‖ ва ―нотўғри‖ каби тушунчаларга нисбатан танқидий 
мушоҳада қилишни, жараѐннинг оддийдан мураккабга томон боришига кўра 
турли топшириқларни мустақил бажаришга ўрганадилар;
- фикр билдириш жараѐнида уларда фаол экспрессив нутқ ривожланади 
ҳамда ўзгалар нутқини тинглаш жараѐнида эшитув диққати ва фонематик идрок 
шаклланади.
Етарли даражада дидактик воситалар билан қуролланган ва улардан 
самарали, ўз ўрнида маҳорат билан фойдалана олган педагог ҳар доим 
малакали, илғор педагог ҳисобланади. Янги педагогик технологиялар ўқитувчи 
ва талабаларни эркин фикрлашга, билим бойлигини оширишга, дунѐқарашини 
шакллантиришга, тафаккурини ривожлантиришга, хотирани кучайтиришга, 
фанга бўлган қизиқишларини орттиришга, мустақил ишлаш қобилиятини 
ўстиришга, изланишга ва энг муҳими ўз устида ишлашга даъват этади. Чунки 
педагогик технология таълим жараѐнига янгича ѐндашув билан қарашни, 
ўқитувчи ва талабаларнинг сифат белгиларини оширишни мақсад қилади. Бу 
жараѐнлар шубҳасиз келажакда ҳам давом этади, чунки педагогик 
технологиялар замон талабига ҳамоҳанг тарзда яратилаверади. 
Рақамли медиа ва ТВ технологоялар фанини ўқитишда ҳам шундай 
педагогик технологиялардан фойдаланинш самарали ҳисобланади. Масалан 

---

216 
Лойиҳа технологияси. Лойиҳа технологияси талабаларни индивидуал ва гуруҳ 
бўлиб ишлашларида ўз самарасини беради.
Лойиҳа технологияси: 
Якка тартибдаги иш, олинган маълумотларни таҳлил қилиш, тақдимотга 
тайѐрланиш, тақдим этиш, муаммо, гуруҳда муҳокама қилиш, тадқиқот ишини 
танлаш, гуруҳ иши. 
Лойиҳа услубида - талабаларнинг индивидуал ѐки гуруҳларда 
режалаштирилган вақт давомида, белгиланган мавзу бўйича ахборот йиғиш, 
тадқиқот ўтказиш ва амалга ошириш ишларини олиб боришидир. Бу услубда 
талабалар режалаштириш, қарор қабул қилиш, амалга ошириш, текшириш ва 
хулоса чиқариш ва натижаларни баҳолаш жараѐнларида иштирок этадилар. 
Лойиҳа ишлаб чиқиш якка тартибда ѐки гуруҳий бўлиши мумкин, лекин 
ҳар 
бир 
лойиҳа 
ўқув 
гуруҳининг 
биргаликдаги 
фаолиятининг 
мувофиқлаштирилган натижасидир. Бу жараѐнда талабанинг вазифаси 
белгиланган вақт ичида янги маҳсулотни ишлаб чиқиш ѐки бошқа бир 
топшириқнинг ечимини топишдан иборат. 
Талабалар нуқтаи-назаридан топшириқ мураккаб бўлиши ва у 
талабалардан мавжуд билимларини бошқа вазиятларда қўллай олишни талаб 
қиладиган топшириқ бўлиши керак. Лойиҳа ўрганишга хизмат қилиши, назарий 
билимларни амалиѐтга тадбиқ этиши, талабалар томонидан мустақил 
режалаштириш, ташкиллаштириш ва амалга ошириш имкониятини ярата 
оладиган бўлиши керак. 
―Рақамли медиа ва ТВ технологиялар‖ фанини ўқитишда педагогик 
технолигиялардан фойдаланиш талабаларни фанга нисбатан билим, кўникма ва 
малакаларини оширишда имкон беради. 

---

217