Say d u lla m irzayev

Nurmuhammedov O'.
D a ’v atk o r she’riyat. — Т.: « 0 ‘qituvchi», 1983.
35

---

U rush davrida o ‘zbek yozuvchilarining boshqa xalqlar 
ijodkorlari bilan do‘stlik aloqalari, adabiy hamkorliklari har 
q ach o n g id a n ham k u ch ay d i. A yniqsa, u ru sh y illarid a 
O 'zb ek isto n d a yashab ijod etgan Aleksey T olstoy, A nna 
Axmatova, Mikola Bajan, Pablo Tichina, Andrey Malishko, 
N ik o lay P og o d in , N . V erta, Y a. K olas, B. L avrentev, 
V. Sm irnov, 
V. L ugovskiy, 
V. Y an, 
K. C hukovskiy, 
L. Pervomayskiy singari rus, ukrain, belorus so‘z ustalari o ‘zbek 
yozuvchilari bilan m ustahkam d o ‘stona aloqada b o ‘ldilar, 
ijodiy hamkorlik qildilar. Bu haqda taniqli belorus shoiri Yakub 
Kolas quyidagilarni yozgan edi:
Og ‘ir urush soatlarida
Sen menga ham herding makon-uy.
Biz о ‘zbek-la so ‘zlashdik birga,
Ham yangratib jang haqida kuy.
Bir qilichni birga qayradik,
Yirtqich yovga bermadik omon.
Qayg ‘ulardan meni shod etding,
Menim og ‘am, sen О 'zbekiston.
Urush davrida 0 ‘zbekistonda yashagan rus, ukrain, belorus 
yozuvchilari о ‘zbek ijodkorlarining bir qancha asarlarini o ‘z 
ona tillariga tarjima etdilar. Shuningdek, ular o ‘zbek adabiyoti 
va xalq og‘zaki ijodi masalalarini ilmiy tadqiq qilish sohasida 
ham faollik k o ‘rsatdilar. Ye. E. Bertels, V. M. Jirm unskiy, 
Al. Deych, K. Zelinskiy kabi olimlar o ‘zbek mumtoz va hozirgi 
zamon adabiyoti, folklori haqida ilmiy asarlar yaratdilar.
Bundan tashqari, o ‘zbek adiblari N. Pogodin, B. Lavrentev 
singari rus yozuvchilari bilan ham korlikda badiiy asarlar 
yozdilar. H. Olimjon, U yg‘un, S. Abdulla Nikolay Pogodin 
bilan birgalikda « 0 ‘zbekiston qilichi» dramasini yaratdilar. 
Folklorshunos olim H odi Z aripov V. M. Jirm unskiy bilan 
h a m k o rlik d a « 0 ‘zbek xalq q ah ra m o n lik eposi» nom li 
m onografiya tayyorladi. Oybek bilan Al. Deych birgalikda 
«Alisher Navoiy» nomli risola, shuningdek, ilmiy maqolalar 
yozdi.
36

---

1943-yil dekabr oyida Moskvada o ‘zbek adabiyoti dekadasi 
bo'lib o ‘tdi. Dekada o ‘zbek adabiyoti uchun jangovar ko‘rik 
b o 'ld i, o 'z b e k a d a b iy o tin in g zam on ta la b la rig a ja v o b
berayotganligini namoyish qildi.12
Shunday qilib, o 'zb ek adabiyoti ikkinchi ja h o n urushi 
davrida o'zining barcha kuch va im koniyatlarini fashizm 
ustidan buyuk g'alabani ta ’minlashga safarbar etdi va urush 
davrining og'ir sinovlaridan muvaffaqiyat bilan o'tdi.
SH E ’R IY A T
Ikkinchi jahon urushi davrida o'zbek she’riyatida harbiy- 
m u d o faa m avzusi asosiy o 'r in n i egallad i va ja n g o v a r 
publitsistik ruh birinchi o'ring a ko'tarildi. G 'a fu r G 'ulom , 
Oybek, Hamid Olimjon, U yg'un, Shayxzoda, Zulfiya, Mirtemir 
kabi shoirlarning urush davrida yozilgan publitsistik she’rlarida 
V atanga otashin m uhabbat, yovuz dushm anga o 'tli nafrat, 
xalqlar do'stligi, vatanparvarlik, qahramonlik va insonparvarlik 
g 'o y alari samimiyat bilan ifodalandi. K ishilarning yuksak 
m a’naviy qiyofasi sh e’riy tilda ochib berildi. «S harqdan 
borayotirman» (G ‘. G'ulom), «Ona va o'g'il», «Qo'lingga qurol 
ol», «Ishonch» (H. Olimjon), «Zafar yo'llari» (Oybek), «Kurash 
nechun», «Jang va qo'shiq» (M. Shayxzoda) kabi to'plam larga 
kiritilgan jangovar she’riy asarlar ana shundan dalolat beradi.
U rush davrida Sulton J o ‘ra, G 'ay ratiy , Sobir A bdulla, 
Mirtemir, Chustiy, Amin Umariy, Hasan Po‘lat, Hasan Said, 
Nazarmat, Zafar Diyor, Zulfiya, Temur Fattoh, Turob T o'la 
kabi shoirlar ham harbiy-vatanparvarlik m avzularida qator 
yaxshi sh e ’r la r y o zd ilar. A m in U m ariy n in g «Q asos», 
« G 'a la b a n in g o 'z i 
k elm aydi, 
d o 's tim » , 
« Q irg 'in » , 
«Qasamyod», «Qiruvchi qiz», «Yasha, qadrdon» kabi otashin 
she’rlari urush davri she’riyatining ajoyib nam unalaridan 
hisoblanadi. Shoir o 'z she’rlarida g'alab ag a osonlik bilan 
erishib bo'lmasligini ta ’kidlab, yozadi:
12