Tarixda misli ko‘rilmagan bu urush adabiyot oldiga ham
yangi, dolzarb vazifalar qo‘ydi. Bu
davr har bir yozuvchining
xalq va Vatan oldidagi vijdoniy burchini bajarishida qattiq
sinov b o ‘ldi. M amlakatdagi barcha xalqlarning yozuvchilari
dushmanga qarshi umumxalq kurashida faol ishtirok etdilar.
Mingdan ziyod yozuvchi qo‘liga qurol olib, fashizmga qarshi
janglarda bevosita ishtirok qildi, front gazetalarida ishladi.
Harbiy muxbir sifatida o‘q yomg‘irlari ostida okopdan okopga
o ‘tib, jangovar topshiriqlarni bajardi, askarlar ruhini ko‘tarib,
ularni botirlarcha jang qilishga undadi.
Ik k in ch i ja h o n u ru sh id a o ‘zbek
yozuvchilari m ardlik
nam unalarini k o ‘rsatdilar. Bu urushda yuzlab yozuvchi va
ad ab iy o tsh u n o slarn in g qoni to ‘kildi. S ulton J o ‘ra, Olim
S h aro fid din ov , H asan Said singari is te ’d o dli ijo d k o rla r
fashizmga qarshi jangda halok b o ‘ldilar. Bu yozuvchilar o ‘z
hayotlari evaziga minglab begunoh kishilarning hayotini saqlab
qoldilar. Taniqli o'zbek shoiri Sulton J o ‘raning komandiri
marhumning oilasiga frontdan quyidagicha xat jo ‘natgan:
«Hurmatli о ‘rtoq Jo ‘rayeva!
Sizning turmush yo ‘Idoshingiz, gvardiyachi jangchi Sulton
Jo ‘rayev insoniyatning ashaddiy dushmanlari— nemis bosqinchilari
bilan olib borilgan jangda kurashib, 1943-yil 14-noyabrda Gomel
oblasti, Losevsk rayon, Borshevka qishlog
7
yaqinida mardlarcha
haloq b o ‘Idi.
Hurmatli о ‘rtoq Jo ‘rayeva!
Siz sevimli Vatan oldida о ‘zining ulug ‘ burchini sharaf bilan
bajargan turmush yo ‘Idoshingiz bilan faxrlansangiz arziydi. U
muqaddas urush tarixiga kiradi va kelgusi nasllar uni fa x r bilan
tilga oladilar...
Turmush o 'rto g 'in g izg a berilgan hukum at m u ko fo tin i
V atanim izning m ustaqilligi uchun o 'z qonini to 'k k a n
о ‘rtog 'ingizning xotirasi va fa x ri deb saqlab qo 'ying...
Sizga hurmat bilan gvardiyapolkovnigi X. I. Aliyev.
Harakatdagi armiya, 15260 dala pochtasi,
10-may 1944-yil».
34
Bu davrda o ‘zbek yozuvchilari ikki frontda jang qildilar.
Ulardan bir qismi bevosita jang maydonida, ikkinchi qismi esa
m ehnat m aydonida dushm anga qarshi m ardona kurashdi.
Sulton Jo ‘ra, Olim Sharofiddinov, Hasan Said, Nazir Safarov,
Ibrohim Rahim, Sharof Rashidov, Ilyos Muslim, Parda Tursun,
Zinnat Fatxullin,
M amarasul Boboyev, Mirzakalon Ismoiliy,
Mumtoz Muhamedov, N azarm at, Adham Rahm at, Shuhrat,
Sunnatulla Anorboyev, Jumaniyoz Sharipov,
Sulton Akbariy,
Bahrom R ahm onov, A dham H am dam ov, Y ong‘in M irzo,
Zohidjon Obidov, T o‘g‘on Ernazarov, Dushan Fayziy, Odil
Yoqubov, Ulug‘ Rahim, Rahimjon Sattorov singari ellik nafar
o ‘zbek shoir-yozuvchilari to ‘g ‘ridan-to‘g ‘ri janglarda ishtirok
etishdi.
U lar goh jan govar qurol, goh o ‘tk ir qalam bilan
bosqinchi yovga qarshi jang qildi11.
Ikkinchi jahon urushi badiiy adabiyotning mavzu doirasi
va g‘oyaviy mundarajasiga katta o ‘zgarishlar kiritdi. Natijada,
adabiyotimizda Vatan mudofaasi bilan bevosita bog‘liq bo'lgan
vatanparvarlik, qahramonlik, do‘stlik mavzulari asosiy o‘rinni
egalladi. A garda 30-yillarda о ‘zbek adabiyotida tinch hayot
va halol mehnat masalasi asosiy mavzuni tashkil etgan bo‘lsa,
urush davriga kelib, adabiyotning asosiy mavzusi vatanparvarlik
va qahram onlikdan ib o rat b o ‘ldi. Bu davrda yozuvchilar
xalqning yovuz dushmanga qarshi
olib borgan kurashini va
front ortidagi fidokorona mehnatini tasvirlash orqali xalqning
ulug'vor yaratuvchilik kuchini namoyish qildilar.
Urush yillarida 0 ‘zbekistonda harbiy-mudofaa mavzularida
« 0 ‘lim yovga», «Vatan uchun» (1941), «Mard o ‘g‘il» (1942),
« 0 ‘zbeklar», «Vatan jonbozlariga», « 0 ‘zbekiston bahodirlari»,
«Qasam» (1944) singari adabiy-badiiy to ‘plamlar nashr etildi.
Bu to ‘plam larda o ‘zbek yozuvchilari bilan birga A. Tolstoy
(«Fidokorlik»), I. Erenburg ( « 0 ‘zbeklar»), V. Vasilevskaya
(« Isteh k o m n i zab t etgan q a h ram o n » ), L. P ervom ayskiy
(«Qardoshlik»), YEfim D orosh («Farg'onaning qora kuni»),
K. C h u k o v skiy («X alqim iz d o ‘stla ri» ), V. L ugovskoy
(« 0 ‘zbekiston») singari rus, ukrain, belorus yozuvchilari ham
o ‘z asarlari bilan qatnashdilar.
11
Do'stlaringiz bilan baham: 
