Savollarga javob yozib uzating

Koinotning tuzilishi va miqyosi
Eng keng tarqalgan turi samoviy jismlar yulduzlardir. 
Yalang'och ko'z bilan oysiz tunda ufqdan 3 mingga yaqin yulduzni ko'rishingiz 
mumkin. 
Hozirgi vaqtda astronomlar bir necha million yulduzlarning joylashishini 
aniqlab, ularning kataloglarini tuzdilar. 
240 ga yaqin yulduzlarning o'z nomlari bor (Vega, Altair, Sirius, Polar va 
boshqalar). 
Yulduzlar osmonda bir tekis taqsimlanmagan, balki alohida ixcham guruhlarda - 
yulduz turkumlarida joylashgan. Burjlar deganda osmonning ma'lum chegaralar ichida 
joylashgan hududi tushuniladi. Bu samoviy sferada orientatsiya qulayligi va yulduzlarni 
belgilash uchun amalga oshiriladi. Butun osmon 88 ta yulduz turkumiga bo'lingan. 
Yulduz turkumidagi yulduzlar guruhlari barqaror konfiguratsiyaga ega, ya'ni. 
yulduz turkumidagi nisbiy joylashuvi vaqt o'tishi bilan o'zgarmaydi. 
Nomlarining kelib chiqishiga ko'ra burjlar uchta guruhga bo'linadi: 
1. Tegishli qadimgi yunon mifologiyasi 

---

2. Yulduz turkumlarining yorqin yulduzlari (Oʻq, Uchburchak, Tarozi, Arslon, 
Saraton, Chayon, Katta burj va boshqalar) hosil qilgan figuralarga oʻxshash narsalar 
bilan bogʻlangan. 
Ba'zan yulduz turkumida bir guruh yulduzlar turkum nomidan farq qiladigan 
nom bilan ajralib turadi - asterizm(masalan, Kichik Ursa yulduz turkumidagi Paqir). 
Yuz milliardlab yulduzlardan tashkil topgan ulkan yulduzlar sistemalari 
shakllanadi galaktika. 
Quyosh tizimi va uning atrofidagi yulduzlar bizning galaktikamizning arzimas 
qismini - Somon yo'lini tashkil qiladi. 
Galaktikamizning eng yaqin qo'shnilari - Andromeda tumanligi, Katta Magellan 
bulutlari va Kichik Magellan bulutlari. 
Yulduzlardan tashqari galaktikalarga tumanliklar - gaz va chang klasterlari 
(atom vodorod va kosmik changdan iborat yulduzlararo gaz) kiradi. 
Amerikalik astrofizik E. Xabbl galaktikalarning quyidagi tasnifini taklif qildi: 
Elliptik galaktikalar yassi sferoidlar shakliga ega. Ular asosan eski yulduzlardan 
iborat. 
Spiral galaktikalar spiral shakliga ega (Somon yo'li, Andromeda tumanligi). 
Yosh yulduzlar spiral galaktikalar quchog'ida joylashgan bo'lib, yangi yulduzlar paydo 
bo'lmoqda. 
Tartibsiz galaktikalar(Magellan bulutlari). Ular har xil shaklga ega. 
Somon yo'li - taxminan 150 milliard yulduzni o'z ichiga olgan spiral galaktika 
(Quyoshning yoshi 4-4,5 milliard yil). Galaktika massasining 95% galaktika tekisligi 
yaqinida joylashgan. Shuning uchun, oxiridan qaralganda, Somon yo'li deyarli bitta 

---

tekislikda to'plangan. Ekvator tekisligi globulyar klasterlar deb ataladigan yulduz 
klasterlari bilan o'ralgan. 
Galaktikalar ichidagi galaktikalar va yulduzlar orasidagi bo'shliq juda kam 
uchraydigan moddalar bilan to'ldirilgan: yulduzlararo gaz, kosmik chang, elementar 
zarralar va elektromagnit nurlanish. 
Yulduzlararo bo'shliqning har bir kub santimetrida o'rtacha bitta modda atomi 
mavjud. Taqqoslash uchun, normal sharoitda havoda 1 sm 3 ga taxminan 10 19 
molekula mavjud. 
Laboratoriya sharoitida (taxminan 10 -12 mm Hg) olinishi mumkin bo'lgan eng 
yuqori vakuumda 1 sm 3 yuz ming molekulani o'z ichiga oladi. 
Galaktikalar ichidagi yulduzlar orasidagi masofa yulduzlarning o'lchamidan 
ancha katta. 
Galaktikalar orasidagi masofani galaktikalarning o'lchamlari bilan solishtirish 
mumkin. 
Olam miqyosi shunchalik kattaki, SI uzunlik birliklaridan foydalanish noqulay. 
Masalan, bizning Galaktikamizning o'lchamlari shundayki, 300 000 km / s tezlikda 
tarqaladigan yorug'lik nuri yuz ming yil ichida bir chekkadan ikkinchisiga masofani 
bosib o'tadi. 
Eskida ilmiy adabiyotlar:
Astronomik birlik(1 AB) - Quyosh atrofida aylanayotganda Yer orbitasining 
o'rtacha radiusi. 
1 a.u. = 150 million km (Quyoshdan Yergacha bo'lgan masofa) 
Quyoshdan eng uzoqda joylashgan Pluton sayyorasi 40 AB masofasida 
joylashgan. Bu o'lcham Quyosh sistemasi. 

---