Matematik modellarning asosiy turlari

---

MA’RUZA №2 
MATEMATIK MODELLARNING ASOSIY TURLARI. 
Reja: 
1. Mujassamlashgan parametrli modellar. 
2. Taqsimlangan parametrli modellar. 
3. Statik modellar. 
4. Dinamik modellar. 
5. Matematik tavsifni tuzishda blokli tamoyillar.
6. Analitik usullari yordamida matematik tavsifni tuzish. 
7. Matematik tavsifni tuzishning eksperimental usuli
8 Matematik tavsifining tarkibi. 
 
 
Jarayonning aniq amalga oshirish va uning apparaturali rasmiylashtirilishga 
bog‘liqligidan kimyo-texnologik jarayonlarning barcha xilma-xilligini vaqtli va 
fazoviy alomatlaridan kelib chiqib to‘rt sinfga bo‘lish mumkin: 1) vaqt bo‘yicha 
o‘zgaruvchan (nostatsionar) jarayonlar; 2) vaqt bo‘yicha o‘zgarmaydigan (statsionar) 
jarayonlar; 3) fazoda parametrlari o‘zgaradigan jarayonlar; 4) fazoda parametrlari 
o‘zgarmaydigan jarayonlar. Matematik modellar muvofiq ob’ektlarini aks ettiruvchi 
bo‘lgani uchun, ular uchun shu sinflar xarakterlidir, chunonchi: 1) statik modellar – 
vaqt bo‘yicha o‘zgarmas modellar; 2) dinamik modellar – vaqt bo‘yicha o‘zgaruvchi 
modellar; 3) jamlangan parametrli modellar – fazoda o‘zgarmas modellar; 4) 
taqsimlangan parametrli modellar - fazoda o‘zgaruvchi modellar. Sanab o‘tilgan 
modellar sinflarini ko‘rib chiqamiz. 
Mujassamlashgan parametrli modellar.
Modellarning berilgan sinflari 
uchun o‘zgaruvchanlarning fazodagi turg‘unligi xarakterlidir. Nostatsionar jarayonlar 
uchun algebraik tenglamalar yoki birinchi tartibli differensial tenglamalarni 
matematik tavsif o‘z ichiga oladi. Modellarning berilgan sinfi bilan tavsiflanadigan 
ob’ekti misolida oqimning ideal (to‘liq) aralashtirish apparati xizmat qilishi mumkin. 
Aralashtirgichning tezligi shundayki, apparatning barcha nuqtalarida konsentratsiya 
bir xildir (1. -rasm).