«сарайшық» мемлекеттік тарихи-мәдени музей-қорығы атырау облысы білім беру басқармасының Әдістемелік орталығЫ

Тастөбе 
– жер аты. Теңіз ауданы. Атау «тастан үйіліп қалған биік дөң жер» 
мағынасында айтылады.Исатай мен Махамбеттің атойлап, шешуші ұрыс салған 
жерлерінің бірі “Тастөбе” деп аталады. Tарих картасына осындай атаумен 
түскен жерді жергілікті тұрғындар “Тастөбе” деп атап кеткен Обаланып біткен 
биік төбенің басында үійлген қатты тастармен бірге, адам сүйектері де кездескен 
еді. Дәл сол жерден батысқа қарай бірер шақырымдай жерде тағы да тас үиілген 
төбешік бар. Екі төбенің де тасы таудың көк тасына ұқсайды.Ал ондай тау 
жынысты жерге “Тастөбенің” Батысындағы “Бесшоқы” ғана жатады.Бұдан 
шығатын қорытынды мынау.Истай-Махамбет әскерлері “Тастөбені” қолдан 
қорған қылып жасамады ма деген ой.Бесшоқыдан тасты қызмет қылып тасып 
үйіп , жауларын екі төбенің баурайынан бөлініп қарсылап , ұрысқа дайындалды 
–ау деп айтуға болатындай. Көтерілісші сарбаздар қажеттеріне түйе ұстаған 
болса бұлай болуы әбден мүмкін.Ол болмағанда қалың қол бір-бір тастан атқа 
өңгеріп алғанда да жетіп жатыр.Қалай болғанда да 20 шақырымдық жер қашық 
қылмайды. Тастөбенің маңайы ол кездерде кең жазықты тегіс жер болғанға 
ұқсайды. Тастөбе қоңырдың ортасындағы төбе екені даусыз. Қазірде маңайында 
көлмек-көлмек сор кездеседі. Жерінің табиғаты құмға айналып,ойлаңданып 
қалыңдап барады. Шаруашылықтар жекеленгенге дейін ол маңда қой отарлары 
шоғырланды. Тәжірибеде байқалып жүргендей қой тұяғы кескілеген жерде 
дүзгін қалыңдап,құмға айналғыш келеді. Осы жәйттар "Тастөбенің" 
биік,қарауыл қарауға лайықты болғанын дәлелдейді. Төбе маңынан бергі 
жылдарға дейін сабақ,найза сынықтары табылғандығы ел аузында әңгімеленеді. 
Тастөбе туралы Атырау өңіріне белгілі қаламгер Р.Иманғали ағамыз 
облыстық,бұрындары республикалық газеттерде жазды да. 
Сөз саңында "Тастөбені" жылда көріп жүргендіктен Махамбет тойы жылында 
ойымды қайта жинақтағанды жөн көрдім. Белгілі адам болмасам да,ұрпақтар 
санасымен ойласам Махамбет бабамыз да жалынды жырларын "Тастөбеде" 
төккеніне күмәнданбаймын. Сондықтан Исатай мен Махамбеттің жорық 
жолдарынан сыр шертетін осындай тарихи жерлер баба тойы тұсында ескерусіз, 

---

184 
елеусіз қалмаса екен. Бұл тақырыпқа махамбеттанушылар да тереңдеп зерттеп, 
қалам тербесе "Тастөбе" бізге ішке бүккен сырын ашар еді. 
Казак-орыстар Сарайшықта (