«сарайшық» мемлекеттік тарихи-мәдени музей-қорығы атырау облысы білім беру басқармасының Әдістемелік орталығЫ

Использованная литература: 
1.
Диаров М.Д., Калачева В.Г., Мещеряков С.В. «Природные богатства 
Индера и их использование» - Алма - ата, 1981 г 
2.
Дияров М., Сериков Т. «Закономерности формирование месторождений 
боросолевых руд». 
3.
Горно – химическое сырье месторождения Сатимола, бораты калийные 
соли. 
4.
Экология и нефтегазоносный комплекс. 
5.
Энциклопедия Атырау. 
6.
Интернет сайты. 
7.
Газета Акжайык. 2012 г № 6 
8.
Газета Прикаспийская коммуна 2011 г № 23 
9.
«Индер ауданының шежіресі» - 2006 г. Алматы 
10.
«Кенді елім менің - Дендерім». Атырау 2010 год 

---

199 
Н. Б. Орынбаева 
М. Әуезов атындағы орта мектебі, 
география пәні мұғалімі 
Атырау облысы, Индер ауданы, Индербор кенті 
 
 
ИНДЕР АУДАНЫНЫҢ ТАРИХИ ЕСКЕРТКІШТЕРІ 
 
 
«Бүгінгі күнді түсініп – түйсіну үшін де, 
болашақтың дидарын көзге елестету 
үшін де кешегі кезеңге көз жіберуіміз керек» 
Н.Ә. Назарбаев 
Қазақ жері өзінің бай тарихымен ерекшеленеді. Оның ұлттық тарихы өте 
ерте заманнан бастау алады. Ел мен жерді қорғау ең алдымен сол ел мен жердің 
тарихын білуден басталады. Ұлт тарихынан білімді болудың басты мақсаты – 
өткеннен тағылым алу. Осыған орай Еліміздегі тарихи – мәдени ескерткіштерді 
білу – біздің тарих алдындағы міндетіміз. Ғасырдан – ғасырға жалғасқан, атадан 
балаға мирас болып келе жатқан тарихи ескерткіш мұралардың ұлттық 
мәдениетімізден алар орны жоғары. Еліміздегі тарихи ескерткіштерді жүйелей 
келе, олардың тәлімдік мүмкіндіктеріне ғылыми талдау жасай отырып, 
оқушыларды адамгершілікке тәрбиелеу мүмкіндіктері қарастырылды. 
Ескерткіш – елдің, халықтың мәдени мұрасының жалпылама атауы. Тарихи 
және мәдени ескерткіштердің жиынтығы мұражайлы, көрмелік маңызы бар 
заттар мен жылжымайтын ескерткіштерді қамтиды. 
Бүгінде Атырау облысында 609 тарихи – мәдени ескерткіштер бар, 
олардың 313 ескерткіш мемлекеттің қорғауында, төртеуі республикалық 
маңыздағы ескерткіштер: Жылой ауданындағы Жұбан мазары, Индер 
ауданындағы Махамбет мазары, Махамбет ауданындағы Сарайшық және 
Жилгородоктағы сәулет ансамблі. 
Жайық бойын жайлап, түп тамыры тереңге бойлаған өлкеміз тарихи 
ескерткіштерден кенде емес. Индер ауданында бүгінге дейін жеткен жалпы саны 
49 ескерткіш бар. Оның ішінде 35 ескерткіш мемлекеттік тізімде бекітілген. 
Алдын – ала есепке алу тізімінде тұрғандар – 13. Енді бірі Республикалық 
дәрежеде қорғалатын облыс бойынша мақтаныш болып отырған 4 ірі 
ескерткіштің қатарынан орын тепкен Махамбет Өтемісұлының жерленген жері. 

---

200 
Индер ауданының ескерткіштерінің ерекшелігі ертедегі мазарлар, 
қорымдар кешендер мен дискілі құлыптастар. Мұндай құлыптастар Атырау 
облысы бойынша қорымдарда аз кездеседі. Индер ауданының аумағындағы 
ескерткіштерді негізінен шикі кірпіштен «саман тас» тұрғызған. 
Қазіргі кезде Индер ауданындағы тарихи ескерткіштердің қатарында – көне 
мазарлар мен құлыптастардан құралған қорымдар, тарихи тұлғалардың 
жерленген жері, Ұлы Отан соғысы ардагерлеріне арналған ескерткіштер, тарихи 
тұлғалардың мүсіндері, ерте темір дәуіріндегі қорғандар мен бір құм төбелі қәбір 
бар. 
Асқан шеберлікпен жасалынғаны, ашық аспан астында, қазақтың қыр 
даласында теңдесі жоқ сәулет өнерінің дамытылғанының бір айғағы – 
құлыптастар. Құлпытас – негізінен Батыс Қазақстанда аса кең тараған 
ескерткіштердің бір түрі. Бұл қабірдің бас жағынан тігінен тұрғызылатын тас 
бағандар. Құлпытастар – пішіні жағынан сан түрлі, сәндік – композициялық 
жағынан да бай әр алуан шағын пішін қабір үсті ескерткіштерінің бірі. 
Құлпытастардың қас бетіне қайтыс болған адамның руының таңбасы 
қашалған.