«сарайшық» мемлекеттік тарихи-мәдени музей-қорығы атырау облысы білім беру басқармасының Әдістемелік орталығЫ

Атар қорғандары. 
Ерте темір дәуірі. Жарсуат ауылынан оңтүстік – шығысқа қарай 30 км. 
Қорғанның диаметрі – 60 м, биіктігі – 2 м. Солтүстік – шығыс бетінде тереңдігі – 
0,50 м болатын үш ор орналасқан. 
Кулагино қорғандар тобы. 
Есбол селосынан батысқа қарай 500 м. Ескерткіштер жазықтықта 
орналасқан. Қорғандарды диаметрі 8-9 м. Арақашықтығы – 16 м. 
Жаңадан табылған қорған орындары. 
Қылыш қорғаны. 
Ерте темір дәуірі. Жарсуат ауылынан оңтүстік – шығысқа қарай 19 км. 
Қорғанның диаметрі – 120 м, биіктігі - 4 м. Қорғанның сыртын айнала ені сегіз 
метр болатын ор қоршап жатыр. 
Осы қорғаннан биіктігі 4 метр, диаметрі 100 метрден асатын қорғанның 
қасындағы аласа қорғанға қазба жұмыстарын жүргізген облыстық музей Сармат 
ханшайымының мәйітін тапты. 
Төленшағыл обасы. 
Қола дәуіріне тиесілі құмтөбелі қабірге 2006 жылы қазба жұмыстары 
жүргізіліп, онда 15 жасар баланың жерленгені анықталды. Бала екі қолы мен аяғы 
кеудесіне жинақтала жерленген екен. Ол кезде бала құрсақта қалай жатса өлгенде 
де солай жатуы керек деген түсінік болғанға ұқсайды. Қасындағы қорымдардағы 
сүйектер үгітілген, тек осы баланың сүйегі сақталған. 
Қызыл қабақ қорғаны. 
Ерте темір дәуіріне жататын патшалық Қызылбалық қорғаны 2011 жылы 
Атырау облысы тарихи мәдени мұраны қорғау, қалпына келтіру және пайдалану 

---

202 
жөніндегі мемлекеттік инспекция мен Атырау облыстық тарихи – өлкетану 
мұражайының зерттеу жұмыстары нәтижесінде табылған. Ол Жарсуат ауылынан 
солтүстік – шығысқа қарай 24 км, Индер поселкесінен оңтүстік – оңтүстік – 
шығысқа қарай 16 шақырым жерде орналасқан. Қорғанның биіктігі 5 м, диаметрі 
120 м. Үстінде триангуляциялық белгісі бар және ор бар. Ордың диаметрі 5 м, 
тереңдігі 0,5 м, сыртын қоршап жатқан ордың ені 5 м, тереңдігі - 1 метр екен. 
Елтай округіндегі халық «Самовар» атап кеткен (шайхана) тұста биіктігі 1 
метр, диаметрі 40-50 метр болатын қорған табылып, ол да жаңадан есепке 
алынған. Ол қорғанның басына Беріштің Себек тармағынан тарайтын 35 жастағы 
Жайсаңұлы Мұхамедтің құлпытасы қойылғаны белгісі болды.