Saodat sadirova

7.5.9. Nurlanish
Amalda qo'llab kelinayotgan konservalash usullari xomashyoning to'liq saqlanishiga kafolat bermaydi. Vatanimizda va bir qator xorijiy davlatlarda konservalashning yangi usullarini izlash maqsadida ilmiy izlanishlarolib borilmoqdaki, bu usullar xomashyoning tovar-texnologik xossalari to'liq saqlanishi, konservalash jarayonlari va keyingi ishlov berishlarni tezlatish va arzonlashtirish imkonini yaratishi zarur.
Jumladan, charm vamo'yna xomashyosini konservalashda radioaktiv niirlanishni qo'llash samarali natijalami bermoqda. Nurlanish 18-20°C haroratda 60°C manbaidan gamma-nurlardan foydalanib havoda o'tkazilgan. Nurlanish yangi shilingan teri, ho'l tuzlangan va tuzlamasdan quritilgan xomashyo uchun olib borilgan.
Polietilen paketlarga joylashtirilib, so'ngra nurlantirilgan yangi shilingan xomashyo 7 oy va undan ortiq vaqt mobaynida buzilmasdan saqlanishi mumkin. Bunday xomashyo charm zavodlarida ivitilmaydi, shuningdek, ivitish-kullash jarayonlarining davomiyligi qisqarishiga ko'maklashadi. Yangi shilingan teri xomashyosi 1 kDj/kg (0,1 Mrad) doza bilan nurlantirilgandan so'ng, uni 7 sutka mobaynida bakterial zararlanishsiz saqlash mumkin. Agar 3 kD/kg (0,3 M rad), doza qo'llanilsa, saqlash muddatini 12 sutkagacha uzaytirish mumkin. Bunda xomashyoni kimyoviy moddalar bilan qo'shimcha konservalash talab etilmaydi.
Charm xomashyosini ho'l tuzlash va nurlantirishni birga olib borish, amalda mikrofloraning to'liq bartaraf etilishiga olib keladi, ularning xomashyodagi hayot faoliyati 6 oy davomida saqlanganda tiklanmaydi. Shuningdek, charm xomashyosini 1-3 kDj/kg (0,1-0,3 M rad) dozalari bilan nurlantirish uning fizik hamda mexanik xossalarining yaxshilashi aniqlangan. Aftidan, ko'rsatilgan nurlanish
221
dozalarida teri oqsil moddalarining strukturalanishi ularning destruksiyalanish jarayonlaridan ustunlik qiladi. Nurlanish samarasi tayyor charmda ham saqlanadi va poyabzalning ustki qismi uchun charmni cho'zilganda mustahkamlik chegarasining 20-28 % ga oshishida, tag charmlarning yemirilishga chidamliligining 20-25 % oshishida, charm va mo'yna yarim mahsulotini maydon bo'yicha chiqimining oshishida namoyon bo'ladi.