Sanoat sohalari texnologiyasi

qiltiqsimon qavat
joylashgan. Bu hujayralar o‘zaro protoplazmatik ko‘priklar 
bilan bog‘langan. Ushbu hujayralarda hali shoxlanish belgilari yo‘q, ammo ular bo‘linish 
qobiliyatiga ega emas. 
Qiltiqsimon qavat ostida yanada yupqaroq, ikki – uch qator ko‘p qirrali ezilgan 
hujayralardan tashkil topgan 
donli qavat
joylashgan. Ushbu qavat hujayralarining 
protoplazmasida mayda donchalarning hosil bo‘lishi yaqqol namoyon bo‘ladi. Bular shoxli 
tuzilmalarning (keratogialin) kurtakchasi hisoblanadi. Keyinchalik ulardan va ularning 
plazmasidan shoxsimon oqsil modda – keratin hosil bo‘ladi. Xuddi shunday o‘zgarishlar 
dermaning yog‘, ter va boshqa bezlarini tashkil qiluvchi epitelial hujayralarning plazmatik 
moddasida ham ro‘y beradi, ammo ularda keratinlanish va shoxlanish oxirigacha bormaydi, 
ushbu jarayonlarning oxirgi mahsuloti yog‘ moddalari hisoblanadi. 
Tashqi (shoxli) qavat
hujayralarning ikki: yaltiroq yoki tiniq qavat va haqiqiy shoxli 
(shoxlangan hujayralarning tashqi qavati) qavatdan tashkil topgan. Asosiy qavatdan 
hujayralarning yo‘qolib borishi sayin, hujayralar orasidagi chegarani farqlash qiyinlashadi, 
donchalar o‘zgarib, suyuqlikka aylanadi va yaltiroq yoki tiniq deb yuritiladigan qavatni hosil 
qiladi. Epidermisning baquvvat qavati - haqiqiy shoxli qavat – bo‘sh, shoxlangan qobiqchalardan 
tashkil topgan tangachalar shaklidagi shoxlangan hujayralardan iborat. Bu bo‘shliqlar havo yoki 
teri yog‘i deb yuritiladigan modda bilan to‘lgan bo‘ladi. Shoxli qavatning yuqori qismida 
shoxlangan hujayralar orasidagi bog‘ uzilib, ular epidermisdan osongina ajraladi. SHuning uchun 
shoxlangan hujayralarning ushbu yuqori qavati qazg‘oqlanadi. 
Malpigiy qavatida
maxsus tolachalarning mavjudligi, uning o‘ziga xos xususiyati 
hisoblanadi. Nishli qavatning plazmatik moddasi tolali strukturaga ega. 
Protoplazmaning ingichka tolachalari, hujayradan hujayraga o‘tib, karkas yoki gumbaz 
hosil qiladi. O‘z navbatida bu gumbaz, nishli qavat uchun taglik vazifasini o‘taydi. Ushbu 
tolachalar aftidan shoxlanish tabiatiga ega. Ular etarlicha mustahkamlikka ega bo‘lib, malpigiy 
qavati hujayralarining yadrosini egib, epidermis deformatsiyalanganda, ularni shikastlanishdan 
saqlaydi. Bundan tashqari ushbu qavat hujayralaridan derma tomon plazmatik g‘uddalar bo‘rtib 
chiqqan bo‘lib, ular derma yuza qavatining tolalararo oraliqlariga kirib ketadi. Ana shunday 
qilib, epidermis derma sirtida bir necha martalab mahkamlanadi va shu bilan birgalikda teri 
qoplamining ushbu qavatlarida bog‘lanish amalga oshadi. 
Derma - 
terining asosiy qavati bo‘lib, bevosita epidermis ostida joylashgan. U teri 
qalingining 95-98 % ni tashkil etadi. Derma amorf moddaga botgan tolali va hujayrali 
strukturalardan tashkil topgan. Uning qalinligi, zichligi va mustahkamligi, hayvonning turi va 
yoshiga, shuningdek terining topografik qismlariga qarab o‘zgaradi. 

---

284 
Dermada o‘zaro zich bog‘langan ikkita qavatni farqlash mumkin. Ustki- g‘uddali qavat 
(termostatik) qalinligi kattaroq va pishiqligi kamroq, pastki – to‘rli qavat, ancha zich va 
mustahkamroq qavat.