Sanoat ishlab chiqarishni tashkil etish

Auditoriya bilan aloqa o’rnatish va saqlab turish. Nutqni boshlash oldidan 15-20 sek. psihologik pauza zarur hisoblanadi, aks holda aloqa o’rnatish qiyin bo’ladi.
Ko’zlar orqali aloqa ham muxim rol uynaydi. Suhbat davomida vaqtning 65% kam bo’lmagan qismida ko’z aloqasini ta’minlanishi ikki tomonning o’zaro qiziqishini ortiradi, ko’z aloqasi vaqtining 30% kamligi ikki tomonni bir-biriga qiziqishini kamligini bildiradi. Auditoriyada birorta shaxsga yoki guruxga qarab nutq so’zlagan maqsadga muvofiq. Lekin butun e’tiborni o’sha guruxga qaratish mumkin emas. Auditoriyani bir nechta guruxlarga bo’lib olib, ularning har biriga navbati bilan e’tibor qaratib turish kerak.
Nutqni boshida o’zingizni taqdimotchilik tajribangiz kamligi yoki ushbu mavzuga ob’ektiv sabablarga ko’ra yaxshi tayyorgarlik qurolmaganingiz haqida axborot berishdan boshlamang.
Nutqingiz juda yaxshi chiksa ham sizga a’lo baho bermaydilar, nari borsa: "Birinchi safar uchun yomon emas" deydilar.
Nutq salomlashishdan boshlangani ma’quldir. Agar tinglovchilar bilan avval ham uchrashgan bo’lsangiz, ularga o’z minnatdorchiligingizni bildiring va ularni maktashga harakat qiling.
Nutq so’zlayotganingizda tabassumdan foydalaning. Ular turlicha bo’lishi mumkin, ya’ni minnatdorchilik-tabassumi, tushinish- tabassumi, xursandchilik-tabassumi, ma’qullash-tabassumi va x.k.
Xech kachon o’zingizni auditoriyadan ustun ekanligingizni ko’rsatishga o’rinmang. Bu harakatingizga qarama - qarshi qurol qilib, sizni xato va kamchiliklaringizni topishga harakat qiladilar.
Agar ma’ruza davomida sizga e’tiroz bildirishsa, quyidagi yo’llar bilan ularni ta’sirini pasaytirishingiz mumkin:
- e’tirozlarga e’tibor bermang;
- unga qarama- qarshi savol bering;
- "e’tirozingiz uchun minnatdorman, men unga keyinroq albatta qaytaman", deb uni keyinroqka so’ring;
- e’tirozni siliklashtiring, ya’ni "Men, ayrim shaxslardan shunday e’tiroz bo’lishini ko’tgan edim, lekin o’ylaymanki qolganlar ma’ruzamni oxirigacha eshitishni xoxlaydilar";
- "xa, lekin" taktikasini qo’llang, ya’ni "Umuman olganda siz xaksiz, lekin ayrim ko’rsatgichlarga e’tibor berishingizni surayman" ;
- agar birortasi "qaytaring", "kaerdan eshitgansiz" degan so’zlarni ko’p marotaba aytib, sizga e’tiroz bildirsa, biroz sukut saqlab, so’ngra: "Fikrimni davom ettirsam maylimi?" deb undan ruxsat surang.
Nutq tili ravon bo’lishi kerak. Jumlalar ham qisqa bo’lishi lozim. Nutqda makollar, aforizmlardan foydalanish auditoriyaning e’tiborini saqlab qolishingizga yordam beradi.
Lekin e’tiborning susayishini ob’ektiv va sub’ektiv sabablari mavjuddir.
Ob’ektiv sabablarga quyidagilar kiradi:

• 
  so’zlash tezligi va uni idrok etish tezligi o’rtasidagi nomutanosiblik, ya’ni kishi bir minutda 125 ta so’z gapiradi, lekin uning miyasi shu vaqt ichida 400 ta so’zni qayta ishlay oladi. Demak, har minutning 60%da miya bush koladi va bu vakuumni boshqa fikrlar egallaydi;
  
• 
  kishi e’tibori hajmining chegaralanganligi,ya’ni 4-5 ob’ekt;
  
• 
  uchrashuv joyi;
  
• 
  e’tiborning tabiiy susayishi, ya’ni auditoriyaning birinchi e’tibor krizisi 15-20 minutdan keyin yuz beradi, ikkinchisi esa 30-35 minutdan keyin. Bu vaqtda taqdimotchi auditoriyani e’tiborini asosiy mavzudan tashqari masalalar va xakozolar bilan chalgitishi kerak. Unga «dam berish» kerak. Aynan o’sha paytlarga muxim masalalarni to’g’ri kelib qolmasligiga harakat qilish kerak.
  

Auditoriyaga qiziqish bilan murojat qiling, tez – tez “siz,….sizga,...sizning” so’zlaridan foydalanib to’ring. Bu nutq maxsus o’shalar uchun tayyorlanganini anglatadi. Har bir so’z va jumlalarni dona – dona qilib, oxirini yutib yubormasdan talaffo’z qilishga harakat qiling. Nutqingizni yaxshilash uchun oxirgi so’z va jumlani ajratib gapiring.
Agar auditoriya o’zini to’tishida rozilik alomatlarini bildirayotgan bo’lsa ularning tajribalariga tayangan holda ularga savollar berib, munozaraga jalb eting. Auditoriyadagi holat bungan yo’l qo’ysa, aynan biron bir shaxsga murojat qiling. Agar sizni e’tibor bilan tinglayotgan bo’lsa, buni alohida ta’kidlab uting va minnatdorchilik izxor eting.
Mabodo auditoriya bilan munosabatlaringiz konikarsiz bo’lsa, o’rtada kelishmovchiliklar yuz berayotgan bo’lsa, ularga xurmatingizni, erkin fikrlar bildirishga xakli ekanligini bildiring va auditoriyani kerakli xulosaga olib kelish uchun oldindan tayyorlab qo’yilgan javobi aniq bo’lgan savollardan foydalaning. Holatni doimo nazorat qilib to’ring, agar tinglovchilardan birortasi sizning dalillaringiz borasida agreaaiv tarzda baxslashib obozini baland kutara boshlasa, undan o’zini tanishtirishini surang va shundan so’ng o’z fikrini bildirishga qo’yib bering. SHu bilan birga uni jaxlidan tushirishga harakat qiling. Tankidiy fikrlarni inobatga oling. O’zun savolarni qisqartirib ularga dalillar asosida javob bering.
Esingizda tuting – o’zingizga va auditoriyaga bo’lgan xurmatingiz muloyimligingiz tinglovchingizni beodob xulqiga yaxshi javob yurishidir.