Sanoat iqtisodiyoti va menejmenti

4.KORXONANI BOSHQARISHNI TAKOMILLASHTIRISHNING ASOSIY YO`NALISHLARI

Ishlab chiqarishni boshqarish tizimini takomillashtirib borish mulkchilik shakli,

faoliyat natijasi va yuzaga kelgan tashkiliy tuzilmaning qandayligidan qat`i nazar, qar

bir korxona uchun muqim vazifa qisoblanadi. Ushbu vazifani muvaffaqiyatli hal qilish korxonalarga, birinchi o`rinda, boshqaruv tizimining samaradorligini

oshirishga, ikkinchidan, xarajatlarni kamaytirish va ishlab chiqarish faoliyatining

iqtisodiy ko`rsatkichlarini yaxshilashga imkon yaratadi.

Bugungi kunda boshqaruv tizimini mukammallashtirish soqasida quyidagi

tendentsiyalar yuzaga kelmoqda: boshqaruv faoliyatining maqsadli tavsifini

kuchaytirish; boshqaruvning moslashuvchan tuzilmalarini yaratish va boshqaruv

apparatining faoliyatini yaxshilash, jumladan, ortiqcha boshqaruv bo`g`inlarini

qisqartirish qisobiga; ishlab chiqarishni boshqarishda jamoalar rolining o`sishi va ularning yuqori natijalarga erishishga yo`naltiriliganligi; meqnat faoliyati ijtimoiy sharoitlarining yaxshilanishi. Bu tendentsiyalarga asosan korxonalarning boshqaruv organlari tuzilmalarini takomillashtirish yo`nalishlari qam aniqlanib, ularga avvalo sifat ko`rsatkichlari asos qilib olingan. Bu ko`rsatkichlar qatoriga quyidagilarni kiritish mumkin:

Optimallik – tuzilma bo`linmalari o`rtasida eng kam boshqaruv bo`g`inlariga

ega bo`lgan qolda o`zaro aloqalarni ratsional tarzda o`rnatishdir. SHu sababli ko`p bo`g`inlilikni qisqartirish boshqaruv tizimini takomillashtirish oldiga qo`yiluvchi asosiy talablardan biri qisoblanadi.

Tezkorlik (operativlik) – barcha funksional bo`linmalarning, zarur hollarda

ishlab chiqarish bo`linmalarining, boshqaruv qarorlari o`z vaqtida va sifatli

bajarilishini ta`minlash uchun o`zaro aloqalar aniqlik bilan olib borilishi.

Ishonchlilik – axborotlarni o`z vaqtida olish va boshqaruv qarorlarini bajaruvchilarga va bajarish joylariga o`z vaqtida etkazishni ta`minlaydi. Ishonchlilik

va tezkorlik joriy va istiqboldagi boshqaruv tizimining samaradorligida muqim turtki

qisoblanadi.

Tejamkorlik – bu, asosan boshqaruv tizimida maksimal samaraga erishgan

qolda boshqaruv apparati va uning xarajatlarini kamaytirishga, ya`ni ishlab chiqarish

samaradorligining o`sishiga erishishdir.

Aytib o`tish kerakki, korxona jamoasi va ishlab chiqarishni boshqarishni

takomillashtirish soqasida barcha uchun bir xil yo`l mavjud emas.

Mazkur vazifa muayyan sharoit, qolat va imkoniyatlardan kelib chiqqan qolda

yuzaga keladi va qal qilinadi. Biroq bunda qam o`zgarmas bir qoida mavjud bo`lib,

unga ko`ra, qar bir o`zgartirish, yaxshilanish va shakl o`zgartirishlar avvaldan o`ylab

chiqilishi qamda ilmiy jiqatdan asoslab berilishi zarur. Masalan, qozirgi paytda

korxonalarni boshqarishni takomillashtirishning muqim yo`nalishlaridan biri sifatida

avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimini (ABT) yaratish va amaliyotga kiritish qamda

ish vaqt yo`qotilishining oldini olish, uskunalarning bekor turib qolishini qisqartirish,

meqnat va moddiy resurslardan oqilona foydalanishgako`maklashuvchi komp’yuter

texnikasidan foydalanishni ko`rsatish mumkin.

Amaliyotdan shu narsa ma`lumki, korxonalarni boshqarishning sexsiz tuzilmasi yuqori darajada samarali bo`lib, boshqaruvni markazlashtirishni qisqartirish hamda kichik va o`rta korxonalarning ijtimoiy ishlab chiqarishni rivojlantirishdagi

ahamiyatini oshirishda muqim aqamiyat kasb etadi.

Boshqaruv tizimini tkaomillashtirishning muqim yo`nalishlaridan biri - korxonaning funktsional xizmatlari va bo`limlari faoliyatini ortiqcha tuzilmaviy

bo`linmalarni tugatish, xizmat ko`rsatuvchi bo`limlarni optimallashtirish, birlamchi hisobga olish qamda qisob-kitob va boshqa boshqaruvamallarini soddalashtirish yo`li orqali muvofiqlashtirishdir.

Bu erda ishlab chiqarishni tezkor boshqarishning ko`plab funktsiyalarini avtomatlashtirish va mexanizatsiyalashtirish imkonini beruvchi, boshqaruvning yangi

texnikasidan, ishlab chiqarish ko`rsatkichlari yuqori bo`lgan turli xil hisob-kitob va

tahlil vositalaridan foydalanish katta ahamiyatga ega.

Boshqaruv tizimini takomillashtirishda texnik vositalar, boshqaruv jarayonlarini mexanizatsiyalashtirish, jumladan, ABT asosidagi faoliyat, boshqaruv tadqiqotlari va loyiqalari o`z-o`zidan yoki avtomatik ravishda kerakli natijalarga olib kelmaydi. Bu erda ko`p narsa insonlarning, ayniqsa, menedjerlarning faoliyatiga bog`liq bo`ladi. SHu sababli ijtimoiy omillarning rivojlanishi, ishlab chiqarish jamoasining ishlab chiqarishni boshqarishdagi roli kuchayishi, ayniqsa, korxonalarga boshqarishning ratsional shakllarini tanlashga keng imkoniyatlar yaratib berilgan hozirgi paytda muqim aqamiyatga ega. Mustaqillikni kengaytirish va ishlab chiqarish jamoasining ishlab chiqarishni boshqarishdagi roli o`sishi iqtisodiy fikrlashning kerakli tomonga yo`naltirilishiga xizmat qiladi qamda boshqarishni yaxshilashni korxona raqbaridan tashqari butun jamoaning vazifasi qilib belgilaydi.

Zamonaviy texnika vositalari va yangi usullardan tashqari korxonalarni

boshqarishda ishlab chiqarish jamoalarida zarur bo`lgan ijtimoiy -psixologik muhitnishakllantirish ham katta ahamiyatga ega. Amaliyot ko`rsatadiki, ijtimoiy-psixologik muhit boshqaruvning natijalari va amaliyligini yo`qqa chiqarishi yoki aksincha kuchaytirishi mumkin.

Psixologik muhit nodir va qaytarilmas qolatdir. Ikkita bir xil jamoa bo`lmagani

kabi, bir-biriga mos keluvchi psixologik muqitning qam mavjud bo`lishi mumkin emas: jamoadagi qar bir shaxs jamoani boyitadi va bir vaqtda o`zi qam boyib, unga nodirlik va qaytarilmaslikni baxsh etadi. Psixologik muqit orqali zarur bo`lgan ishlab chiqarish ruqiyati shakllanadi va boshqaruvning maqsadli funktsiyalari muvaffaqiyatli amalga oshiriladi.

XULOSA
Mamlakatimizda iqtisodiyotni tarkibiy o’zgartirish jarayonlarning chuqurlashtirish sharoitida korxona boshqarishning tashkiliy tuzilmasi takomillashtirish yo’llari mavzusida kurs ishimni bajardim.Xo`jalik mexanizmining mazmuni jamiyat iqtisodiy hayotining shakliga bog`liq bo`ladi. Bozor munosabatlarining rivojlanishi xo`jalik yuritishning yangi shakl va usullari shakllanishi bilan bog`liqdir. Ishlab chiqarishni boshqarishni sub`ektlar va organlar tomonidan odamlar va iqtisodiy ob`ektlarga, resurslardan iloji boricha oqilona foydalanish va eng ko`p daromad olish maqsadida, ta`sir o`tkazish jarayoni sifatida ko`rib chiqish mumkin.

Boshqaruv tizimi quyidagilardan iborat bo`ladi:boshqaruvning maqsad va

vazifalarini belgilash, boshqaruvning optimal tashkiliy -strukturasini yaratish,

xodimlarni tanlash va joy-joyiga qo`yish, axborot bilan ta`minlash, axborotga texnik

ishlov berish vositalari, taqlil, boshqaruv qarorlarini bajarish ustidan nazorat.

Boshqaruv rejalashtirish, tashkillashtirish, marketing, muvofiqlashtirish, meqnat

motivatsiyasi, nazorat kabi bir qator funktsiyalarni bajaradi.

Qaror qabul qilish tizimi va uni o`z qo`l ostidagilarga nisbatan qo`llash

qobiliyati boshqaruv stilini ifodalaydi.

Tashkiliy, taqsimot va ijtimoiy-psixologik usullardan tashqari bozor sharoitlarida iqtisodiy vositalar (kreditlar, daromad va xarajatlar, foyda, soliqlar va hokazo) qam keng tarqalmoqda.

Zamonaviy ishlab chiqarish korxonasi murakkab, dinamik tizim bo`lib, uning

muvaffaqiyatli faoliyat yuritishiga korxonadagi ishchidan ta raqbargacha bo`lgan

barcha bo`g`inlar faoliyatini qisobga oluvchi boshqaruvning tashkiliy tuzilmalarini yaratish orqali erishiladi. Boshqaruvning tashkiliy tuzilmasi boshqarilayotgan ob`ektlarning funktsional vazifalariga va miqyosigamos kelishi lozim.