Sanoat iqtisodiyoti va menejmenti

Nazorat va muhokama uchun savollar
1.Bozor munosabatlari sharoitlarida korxonaning kadrlar siyosatini qay tarzda tasavvur qilasiz?
2.Kadrlar to’zilmasi deganda nima tushuniladi va uni belgilab beruvchi omillar qanday?
3.Real ish haqi nominal ish haqidan nimasi bilan farq qiladi?
4.Mehnatga haq to‘lashning qanday tizim va shakllarini bilasiz?
5.Qaysi hollarda vaqtbay va ishbay haq to‘lashdan foydalanish maqsadga muvofiq hisoblanadi?
6.Nima sababli korxonada mehnat unumdorligi sur’atlari o‘rtacha ish haqi sur’atlaridan ortiq bo‘lishi lozim?
6 – mavzu. Mexnat unumdorligi uning asosiy ko’rsatkichlari xisob usullari.
Ushbu amaliy mashg’ulotda grafik organayzer, klaster, aqliy hujumdandan foydalanish mumkin.
Tayanch iboralari
Ishlab chiqarish samaradorligi, samara, samaradorlik, iqtisodiy samaradorlik, ijtimoiy-iqtisodiy samaradorlik, xo‘jalik samaradorligini oshirish omillari, ishchi kuchidan foydalanish samaradorligi, mehnat qurollari(asosiy fondlar)dan foydalanish samaradorligi, rentabellik yoki kapitalning daromadliligi, korxonalarning iqtisodiy nochorlik belgilari, to‘lov qobiliyati koeffitsienti, xususiy va qarzga olingan mablag‘lar nisbati koeffitsienti, moliyaviy mustaqillik koeffitsienti, xususiy aylanma mablag‘lar bilan ta’minlanganlik koeffitsienti, korxona faoliyati samaradorligini oshirish yo‘llari va omillari, fan-texnika taraqqiyoti, tashkiliy-iqtisodiy omillar.
Mehnat salohiyatidan samarali foydalanish, mulkchilik shaklidan qat’i nazar, barcha xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar uchun o‘ta muhimdir. CHunki mehnat qancha samarali bo‘lsa, iqtisodiy ko‘rsatkichlar shuncha yuqori bo‘ladi. SHu tufayli ushbu guruh ko‘rsatkichlarni alohida baholash va tahlil qilish lozim.
Bunday ko‘rsatkichlarga quyidagilar kiradi:

1. 
   Mehnat salohiyatining natijaviyligi.
   
2. 
   Mehnat salohiyatining rentabelligi.
   
3. 
   Mehnat salohiyatining daromadliligi.
   

Ushbu ko‘rsatkichlarning har birini aniqlash yo‘llarini alohida ko‘rib chiqish maqsadga muvofiqdir.
Mehnat salohiyatining natijaviyligi (Ms.n) natijaning mehnat salohiyatiga nisbati bilan aniqlanadi.
Samaradorlik - xo‘jasizlik, isrofgarchilik va boshqa talofatlarning antipodidir. Biroq samaradorlik o‘z-o‘zidan avtomatik ravishda kelmaydi. Fantexnika taraqqiyoti, ishlab chiqarish quvvatlari va resurslardan oqilona foydalanish, tejamkorlikka rioya qilish, ishlab chiqarishni intensivlashtirish, boshqaruv tizimini takomillashtirish va oqilona investitsion siyosat samaradorlikni oshirishning muhim omili va yo‘nalishi bo‘lib xizmat qiladi.
Samaradorlikning asosi xarajatlarni minimallashtirish va foydani maksimallashtirishdadir. Korxona xo‘jalik yuritishining samaradorligini tavsiflovchi asosiy ko‘rsatkichlar sifatida mehnat mahsuldorligi, fond qaytimi va fond sig‘imi, material sig‘imi, mehnat sig‘imi, rentabellik va hokazolarni ko‘rsatish mumkin.
Korxonaning barqarorligi yoki nochorligi uning samarali yoki samarasiz faoliyat yuritishini mos ravishda aks ettiradi. Bu jihatdan bugungi xo‘jalik yuritish amaliyoti to‘lov qobiliyati koeffitsienti, xususiy va qarzga olingan aylanma mablag‘lar nisbati koeffitsienti, moliyaviy mustaqillik koeffitsienti va xususiy aylanma vositalar bilan ta’minlanganlik koeffitsienti kabi ko‘rsatkichlar tizimidan foydalanadi.
Turli korxonalarda xo‘jalik yuritish samaradorligiga o‘z imkoniyatlari va yuzaga keluvchi iqtisodiy imkoniyatlardan kelib chiqqan holda turli usullar yordamida erishiladi. Samaradorlikka erishishning hamma uchun to‘g‘ri keluvchi yagona yo‘li mavjud emas. Korxonaning vazifasi barcha faoliyat turlarida samaradorlikka erishish yo‘llarini qidirishdir