Sanoat binolari

Tayanch so’zlar va iboralar: arka, rama, qobiq, taxlama konstruksiyalar, gumbaz, svod, osma konstruksiyalar, bort elementi, diafragma, egik yuza, slindrik qobiq, paraboloid shaklidagi qobiq, armotsement konstruksiyalar, ikki musbat egrilikka ega bo’lgan qobiq, chaparasta-qovurғali va sterjenli-panjarali konstruksiyalar,
Sanoat binolarining tomlari odatda quyidagi ikki turdagi tomning Yuk ko‘taruv konstruksiyalaridan loyixalanadi va qurilishi amalga oshiriladi: tekis va fazoviy.
Tekis turdagi tomning Yuk ko‘taruv konstruksiyalariga to‘sin (balka), ferma, arka va ramali konstruksiyalar, fazoviy turdagi konstruksiyalariga esa turli xil qobiqlar (obolochki), taxlama konstruksiyalar (skladki), gumbaz (kupola), svodlar va osma konstruksiyalar (visyachie konstruksii) kiritiladi.
Yuqoridagi turdagi tomning yuk ko‘taruv konstruksiyalari temir beton (yig‘ma va yaxlit), metall (po‘lat, alyuminiy) va yog‘och konstruksiyalardan tayyorlanadi.
Katta proletlarga yoki katta zallarga ega bo‘lgan sanoat binolarida tuzilishi bo‘yicha ancha maxobatli va ulkan bo‘lgan tekis konstruksiyalarga nisbatan ancha engil va iqtisodiy samarali bo‘lgan fazoviy konstruksiyalardan keng miqdorda loyixalash va qurilish ishlari amalga oshirilmoqda.
Sanoat binolarini fazoviy konstruksiyalardan loyixalash va qurilish ishlarini amalga oshirishda turli xil qobiqlar, yig‘ma konstruksiyalar, gumbazlar, qubbalar (svodlar) va osma konstruksiyalarlardan foydalaniladi.
Bort elementi, diafragma va egik yuzaga ega bo‘lgan tom yopmasidan tashkil topgan konstruksiya qobiq (obolochka) deb ataladi.
Qobiqlar loyixalanishiga qarab slindrik, prizmatik, qabariq ikki musbat egrilikka ega bo‘lgan va botiq giperbolik paraboloid shaklidagi qobiqlarga bo‘linadi.
Slindrik qobiqlar loyixalanishiga qarab uzun (dlinnыe) va qisqa (kortkie) turlarga bo‘linadi. Qobiq proleti tayanchlari oraliq o‘lchamining, uning slindrik egilgan qismi tayanchlari oraliq o‘lchamiga nisbati 1 dan katta bo‘lsa qobiq uzun, qobiq proleti tayanchlari oraliq o‘lchamining, uning slindrik egilgan qismi tayanchlari oraliq o‘lchamiga nisbati 1 dan kichiq bo‘lsa qobiq kalta deb sanaladi. Ushbu turdagi qobiqlar uchun asosiy xollarda yig‘ma yoki yaxlit temirbeton va bazan armotsement konstruksiyalardan foydalaniladi.
Uzun turdagi qobiqlar proleti 18...48 m, slindrik egilgan to‘lqinli qismining kengligi yoki qadami 6,12 m bo‘lgan binolarda qo‘llaniladi.
Kalta turdagi qobiqlar esa asosiy xollarda faqat yig‘ma elementlardan loyixalanib binoning diafragma elementlari Yuqorigi toqasi egik elementlardan ishlanib, tom yopma panellari diafragmaga o‘rnatiladi. (8.24 a,v , 8.25, 24.16, 24.17)
Slindrik qobiqlar loyixalanishiga qarab bir proletli va ko‘p proletli, bir to‘lqinli yoki ko‘p to‘lqinli bo‘ladi.