Самиғов н. А. Бино

Ҳароратдан чизиқли кенгайиш коэффициенти (ХЧКК). Оғир бетоннинг ХЧКК 10·10^-6 с^-1 ни ташкил этади ва бетон 50⁰С га қиздирилганда 0,5 мм/м бўлади. Бетон асосида бино ва иншоотлар қурилганда ХЧКК ҳисобга олиниб, ҳарорат фарқидан уларда ѐриқлар ҳосил бўлишини огоҳлантириш мақсадида ҳароратдан киришиш чоклари ҳосил қилинади.
Бетон структурасида каркас вазифасини ўтайдиган йирик тўлдиргич ва улар орасини тўлдирувчи матрица вазифасини ўтовчи қоришманинг ҳароратдан чизиқли кенгайиш коэффициентлари турлича бўлади. Ҳарорат
80⁰С дан ошганда ички зўриқиш ҳисобига йирик тўлдиргичлар ва қоришма контакт юзаларида микроѐриқлар ҳосил бўлади.
Бетоннинг ҳароратдан ички зўриқишини камайтириш учун чизиқли кенгайиш коэффициенти бир-бирига яқин бўлган ташкил этувчиларни танлаш мақсадга мувофиқдир. Темирбетон конструкцияларни лойиҳалашда бетон ва арматуранинг ҳароратдан чизиқли кенгайиш коэффициентларини яқинлаштириш шарт, акс ҳолда уларнинг бир бутун конструкция бўлиб ишлашини таъминлаш қийин бўлади.
Оловбардошлик. Бетонга олов таъсирини ўрганиш бино ва иншоотларга юқори ҳарорат таъсир этганда ҳосил бўладиган ўзгаришларни аввалдан ҳисобга олиш учун муҳимдир. Бетон умуман ѐнмайдиган материал ҳисоблансада, юқори ҳарорат таъсирида бузилади.
Биноларда ѐнғин содир бўлганда оловнинг қисқа муддатли таъсирида бетон хоссалари ўзгармаслиги мумкин. Аммо 160-200⁰С ҳарорат узоқ муддат таъсир этса, бетоннинг мустаҳкамлиги 25-30% пасаяди. Ҳарорат 500⁰С дан ошиб кетса, цемент тоши гидроминерал-лари ва калций гидрооксиди парчаланади, натижада бетоннинг мустаҳкамлиги кескин камаяди ва конструкция бузила бошлайди.
Бетон узоқ муддат 200⁰С дан ортиқ ҳароратда ишлатилиши мўлжалланган бўлса, бетонни иссиқлик изоляцияси материаллари билан ҳимоялаш ѐки конструкцияларни оловбардош бетондан тайѐрлаш зарур. Ёнғин содир бўлиш эҳтимоли кўп бўлган қурилиш объектларида бетон ишлатилганда унинг юзасини ҳарорат таъсирида тезликда кўчиб ғовак иссиқлик изоляцияси материали ҳосил қилувчи махсус полимер композициялардан фойдаланиш мақсадга мувофиқдир.