Самиғов н. А. Бино

Бетоннинг деформатив хусусиятлари

Бетон композицион структурага эга бўлганлиги сабабли ортиб борувчи сиқувчи ѐки чўзувчи кучлар таъсирида турлича деформацияланади.
Кўп йиллик тажрибалар шуни кўрсатадики, бетонга оз миқдордаги кучланиш қисқа муддат таъсир этганда унда эластик деформацияланиш кузатилади. Аммо кучланиш сиқилишдаги мустаҳкамлик чегарасининг 0,2 қисмидан ошганда бетонда пластик-қолдиқ деформация ҳосил бўлади. Бетонда ҳосил бўлувчи умумий деформацияни эластик ва пластик деформациялар йиғиндиси деб ҳисоблаш керак (Е_элЕ_пл).
Бетондаги эластик деформацияланиш соҳасини шартли равишда цемент тоши ва тўлдиргич ѐпишган жойларда микроѐриқларни ҳосил қилувчи кучланиш чегараси деб белгилаш мумкин.
Бетоннинг деформатив хусусияти эластиклик модули орқали ифодаланади. Эластиклик модули бетоннинг ғоваклигига боғлиқ бўлиб, мустаҳкамлигига мос равишда ўсиб боради. Бетоннинг ғоваклиги ортиб бориши эластиклик модулининг камайишига олиб келади (10.5-расм).

Бетон маркаси

5. 
   Бетоннинг эластиклик
   . -3
   модули Е_б 10 , МПа
   расм. Бетоннинг эластиклик модули ва маркаси ўртасидаги боғланиш

1-оғир бетон; 2-ғовак тўлдиргичли енгил бетон; 3-ячейкали (газ ѐки кўпикли) бетон.
Айнан бир хил маркадаги енгил бетоннинг эластиклик модули оғир бетоннинг ушбу кўрсаткичига нисбатан 1,7-2,5 марта кам бўлади. Ғоваклиги юқори бўлган ячейкали ўта енгил бетонларнинг эластиклик модули яна кичикроқ бўлади. Одатда бетоннинг сиқилишдаги ва чўзилишдаги эластиклик модуллари тенг деб олинади.
Бетонга узоқ муддат доимий статик куч таъсир этганда деформациянинг ортиб бориши кузатилади.
Бетоннинг тўлиқ нисбий деформацияси бошланғич эластик деформация ва доимий куч таъсиридан ҳосил бўлган пластик деформациянинг ўсиши (ползучесть) (10.6-расм). Бетоннинг тўлиқ нисбий деформацияси йиғиндисидан иборат бўлади. Бетоннинг вақт бўйича деформацияланиши (ползучест) цемент ва тўлдиргичлар тури, бетон таркиби, тайѐрланган вақти, қотиш шароити ва намликка боғлиқ бўлиб, юқори маркадаги бетонларда камроқ, енгил бетонларда кўпроқ кузатилади.



Доимий куч таъсирида деформацияланиш
. 5
(ползучесть), Е_п 10
Вақт, сутка