Samarqand veterinariya meditsinasi instituti

001.002.026.BMI. 2018 y. 

 

Favqulotdagi  xolat  jarayonini  rivojlanishini    (shu  jumladan  texnogen 

katastrofalarni ) 3 ta boskichga bulish maksadga muofik ;  

Yuzaga kelishi, eng yukori nuktasi (kulminasiya ) va sunish . Birinchi  boskichida 

texnogen  katastrofalarng  zamini  to’ziladi  :juda  kup  texnik  nosozliklar  tulanadi.: 

uskunalarni  ishlashida  tuxtashlar  ko’zatiladi:  unga  xizmat  kursatuvchi  xodim 

xatolarga  yul  kuyadi;  obyekt  tashkarisiga    chiqmaydigan  katastrofik  bulmagan 

avariyalar sodir bo’ladi, ya’ni texnik tavakallikortib boradi. 

Bunday boskichni davomiyligini baxolash kiyin . 

Texnogen  katostrofalarni  kulminasion  boskichi  moddalarni  yoki  energiyani  atrof 

muxitga  chikarib  tashlashdan  boshlanadi  (yonginning  sodir  bulishi  ,zaxarli 

moddalarni  atmosferaga  chikarib  tashlanishi,  tugonlarni  vayron  bulishi  )va  xavfli 

manbalarni  yopish(cheklash)  bilan  yakullanadi.Chernobldagi  avariya  xodisasida 

kulminasion boskichining davomiyligi 15kunni tashkil etgan, ya’ni 1986 yilda 26 

apreldan 10-maygacha . 

Texnogen  katastrofaning  sunish  boskichi  xavflikni  ma’nbadagi  yopish 

(cheklash)davri  xronologikkamrab  olgan    -favqulotdagi  xolatlarning    tug’ridan-

tug’ri va bilvosita oqibatlarini to’liq tugaguncha lokalizasiyalash . 

Bu boskichning davomiyligi yillab va10yillab ulchanadi.          

Ayniksa  ChernoblAESdagi  avariyaning  tabbiy  okibatalarining  davomiyligi  o’zok 

va    o’ta  xavflidir.Bu  avariyadan  so’ng  birinchi  tabiiy  voqyea  o’tkir  nurlanish 

kasalligi  bo’ldi.Avariyadan  so’ngi  3  oy  ichida  134  ta  kasallanganlardan    28  ta 

odam o’ldi ,shu avariyagacha 40 yil mobaynida sobiq xamdo’stlik davlatlarida 500 

ta  o’tkir  nurlanish  kasalligi  ,ya’ni  unda  43  ta  odam  o’lgagn  voqyealar  xisobga 

olingan 

            Xozirgi  zamon  xisob-kitobi  bo’yicha  Chernoblda  50  yil  davomida 

ankologik kasalliklar tufayli 15 ming gacha o’lganlar  qo’shiladi 

5.2. Favqulotda holatda xalq xo’jalik obyektlarning ishlash barqarorligi. 

Favquloddagi  xolat  vaziyatida  sanoat  korxonalari  maxsulot  ishlab  chiqara  olish 

qobiliyatini  saqlab  qolishligi  kerak,moddiy  boyliklarni  ishlab  chiqarmaydiganlari 

ya’ni  transportyor,  aloqa  vositalari,elektr  o’zatuv  tarmoqlari  va  boshqa  shunga 

o’xshash subyektlar,o’zini normal ish faoliyatini bajarishligini ta’minlashi kerak. 

    Favqulotdagi xolat sharoitida obyektning barqaror ishlashligiga quydagi omillar  

ta’sir 

qiladi;obyektningjoylashgan 

rayoni;obyektning 

ichki 

planirovkasi 

qurilganligi 

;texnologik 

jarayonning 

tavsifi(ishlatilayotgan 

moddalar,uskunalarning  energetik    tavsifi,uning  yongindan  va  portlashdan 

xavfliligi  va  boshqalar  );  ishlab  chiqarishni  boshqarishda    sistemaning 

mustaxkamligi va bir qator boshqalar. 

---

 

Bajardi 

Rahbar 

Karimov.M.K 

Fayzullayeva.D