Samarqand veterinariya meditsinasi instituti

001.002.026.BMI. 2018 y. 

 

 

 

 

 

V. 

Ekologiya, atrof 

muhit va xayot 

faoliyati havfsizligi

 

 

 

 

 

 

---

 

Bajardi 

Rahbar 

Karimov.M.K 

Fayzullayeva.D 

 

001.002.026.BMI. 2018 y. 

 

5.Ekologiya, atrof muhit va xayot faoliyati havfsizligi

  

 

Favqulotda  xolatlarda  xavfsizlikni  ta’minlash.

 

«Favqulotda  xolat» 

tushunchasining ta’rifi xar xildir. Ayrim Amerikalik tadkikotchilarning aytishicha  

favqulotdagi  xolatlarni,  to’satdan,  kutilmagan  vaziyat  deb,  kechiktirib 

bulmaydigan  xarakatlar  bajarish  bilan  belgilaydilar.  Favqulotdagi  xolat 

tushunchasi «xavf» va «tavakkal» tushunchalari bilan bog’langan. Tadqiqotchilar 

shuni  kursatadiki  ,  ya’ni  sanoatdagi  xalokatlar,  shu  vaktda  favqulotdagi  xolatga 

aytiladiki,  kachon  ular  tomonidan  kelib  chikkan  nomakbul  okibatlari  odamning 

yashash  faoliyatini  ijtimoiy  strukturasiga  xavf  keltirmasagina.    Shuning 

munosabati bilan «O’ziga xos» yoki multiplikativ alomatlarni kurib chikish muxim 

kizikish  uygotadi  .  Bu  alomat  favqulotda  xolat  belgilarining  asosiylaridan  birini 

o’ziga  xos  xususiyatlarini  ajratadi  ;kup  tartibligi  va  ijtimoiy  ,siyosiy  ekalogik, 

iqtisodiy,psixologik okibatlarning xilma-xilligi . 

  Favqulotdagi  xolat  okibatlarining  asosiylarini  ko’rib  chikamiz.  Bularning 

natijasida  oxirgi  20  yil  ichida  yer  yuzida  1mlrd.  odamjabrlandi,  shu  jummladan 

5mln.ni  xalok  bo’ldi  yoki  yaralandi,  keltirilgan  moddiy  zarar  trillon  dollarda 

belgilanadi.  Juda  kata  xavfni  texnogen  katastrofalar  keltiradi,  bo’lar  texnologik 

jarayonlarni  bo’zilishidan  kelib  chikadi  yoki  tusatdan  mashina,  mexanizm  va 

termik  kurilmalarni  ishlatish    vaktida  ishdan  chiqadi.  Eng  xavfli  texnogen 

(texnologen)  katastrofalar  ichida  kuyidagilarga  e’tibor  karatish  lozim:  energetik 

obyektlardagi  avariyalar,  eng  avval  AES  larda,  so’ng  pistisidlar,  gerbisidlar  , 

mineral  ug’itlar  ,plastmassa  ishlab  chikaradigan  kimyoviy  korxonalar  ;  transport 

avariyalari  (xavfli  yuklarni  tashish  vaktida  );  neft  oqizuvchi  trubalarni  yorilib 

ketishi  va  boshkalar  .Bu  katorda  eng  muxim  urinni  tugonning  vayron  bo’lishi 

egallaydi  ,o’zining  keltirish  okibatlari  jixatidan  ular  AES  dagi  avariyalardan 

xavflirok bulishi mumkin. 

Xavflik  deb-xar  xil  vokealar,  jarayonlar,  obyektlar  ,anik  bir  sharoitlarda  odam 

sogligiga yoki uning boshka boyliklariga zarar yetkazishga kodirdirlar, shuningdek 

odam xayotiga xavf tugdiradi. 

Tavakkal-xavfni son jixatidan baxolanishi. 

Favqulotdagi  xodisalarning  kelib  chikishi  uning  tabiiligi  nuktai  nazardan  kurib 

chikilishi  mumkin  .Bunday  yondashishda  xama  favqulotdagi  xodisalar  3ta  turga 

bulinadi ;sun’iy kelib chikishi yoki tabiiy antropogen(o’z ichiga texnogenlarni xam 

olgan  ),tabiiy  va  aralash  kelib  chikish  yoki  tabiiy  antropogen,  favqulotdagi 

xolatlarning turlari 13.1-jadvalda keltirilgan.