Samarqand veterinariya meditsinasi instituti farmakologiya, toksikologiya va veterinariya sanitariya ekspertizasi va gigiyena kafedrasi

Narkoz uchun efir-Aetheris pro narcosis.
Kuchli anestitik sifatida, veterinariya amaliyotida keng qo‘llanib kelinmoqda.Chunki u yuqori keng doiradagi terapevtik ta’sir xususiyatiga ega bo‘lib, xavfsiz narkoz uchun qo‘llanilganda, organizmda hech qanday salbiy holatlar kuzatilmaydi.
Efir asosan mayda hayvonlarda (it, mushuk, dengiz cho‘chqasi, kalamush, sichqon) narkoz uchun qo‘llaniladi.Uzoq vaqt saqlanganda yorug‘lik, issiqlik va havo ta’sirida buziladi. Efir bilan narkoz o‘tkazish faqatgina narkoz apparati yordamida emas balki oddiy jihozlangan esmarx niqobidan foydalangan holda ham amalga oshirish mumkin.
Efirning kislorodli aralashmasi 1-2 % dan bera boshlanib, 10-20 % gacha ko‘tariladi va uni davomiyligi narkozning uchunchi bosqichigacha davom ettiriladi. Efirda yuqori terapevtik ta’sir xususiyati bilan birgalikda, u organizm uchun kam zaharlidir.
Narkoz uchun ishlatiladigan xloroform-Chloroforium pro narcosis. Narkoz ta’sirining qo‘chi bo‘yicha efirdan kuchliroq, lekin ftorotandan kuchsizroq. Narkotik ta’sir doirasi keng emas (40-50 mg %), to‘qimalarni kuchli ta’sirlaydi. Lekin xloroform ta’sir kuchining yuqori ekanligi bilan ajralib turadi va narkoz chaqiruvchi konsentratsiyalarida nafas yo‘llarini sezilarli ta’sirlamaydi. Ichki organlar, ayniqsa yurak, jigar va buyraklar faoliyatiga zaharli ta’sir etishi mumkin. Natijada ushbu organlarda distrofik o‘zgarishlarga sabab bo‘ladi. SHu tufayli xloroform so‘nggi vaqtlarda narkoz uchun deyarli ishlatilmaydi. To‘qimani ta’sirlovchi xususiyati bo‘lganligi uchun uni har xil linimentlar tarkibiga kiritib, sirtdan qo‘llaniladi.
Xloroform bir qadar zaxarli bo‘lganligi sababli, yurak-qon tomir tizimi, buyraklar, jigar kasalliklarida va moddalar almashinuvi buzilish holatlarida ishlatilmaydi.
Tajribani bajarish: Baqa 1litr hajmdagi yumaloq shisha silindrga qamaladi va uning umumiy holati, o’zini tutishi, terisining rangi, har xil tashqi ta’surotlarga javob berishi, nafas olishi, (jag’ osti xaltachasi harakatidan yoki ko’krak devoridan) tekshiriladi.
Shundan keyin ozgina paxtaga 5 tomchi xloroform tomizilib shisha silindr ichiga kirishiladi. Baqa har 5 minut mobaynida kuzatuv olib boriladi. Baqadagi umumiy holat o’zgarishlar olib boriladi, ya’ni nafas olishi sanaladi, tashqi ta’sirlarga javobi teri rangining o’zgarishi va narkoz holatiga tushish vaqti va uning qancha vaqtgacha cho’zilishi kuzatib boriladi.
Baqa narkoz holatiga tushgandan keyin shisha silindr ichidan chiqarilib ochiq havoda shisha ustida qo’yiladi.
Asta–sekin baqaning tashqi tomog’idan bo’layotgan ta’sirlariga javobi va sezuvchanligi qay holatda tiklanishi kuzatiladi:
a). ko’z qorachig’i
b). orqa oyoqlar
v). oldingi oyoqlar
d). 1minutda nafas olish soni
y). iloji boricha yurak urushini sanash kerak
g). qachon normal xolatda qaytadi
Xulosa: Efirli yoki xloroformli narkoz markaziy nerv sistemasini susaytiruvchi ta’siri tufayli vujudga keladi.
RETSEPTLAR YOZISH:
Rp.:Solutionis Aetheris pro narcosis gtt.-V
D.S. Hidlatish uchun.