Samarqand veterinariya meditsinasi instituti farmakologiya, toksikologiya va veterinariya sanitariya ekspertizasi va gigiyena kafedrasi

3-Mavzu: Emulsiya, shilliq modda dori shakllarini tayyorlash texnologiyasi.


Darsning maqsadi:
1.Emulsiya tayyorlash texnologiyasini va ularni qo’llanishi to’g’risida ma’lumotlarni o’rganish.
2.Tayyorlangan dori shakliga retseptlar yozish.
3.Shilliq modda dori shaklini tayyorlash texnologiyasini va ularni qo’llanilishi to’g’risida ma’lumotlarni o’rganish.
4.Tayyorlangan dori shakliga retseptlar yozish.
Darsning o’tkazish usuli: Amaliy mashg’ulot darsida talabalarga emulsiya va shillimshiq dori shakllarini tayyorlanish texnologiyasi o’rgatish. Mashg’ulot paytida ushbu dori shakllari tayyorlanadi.
Dars uchun kerakli jixozlar va vositalar: kanakunjut urug’i, kanakunjut moyi, oq gil, suv, suzgich, xavoncha, shisha idishlar, yorliq (etiketka).
Emulsiya - Emulsa – suvda erimaydigan muallaq xolatda saqlanadigan, suyuq dori shaklidir.
Emulsiya erituvchidan: suv, qaynatma, damlama va erimaydigan moddalardan – moydan tashkil topadi.
Erimaydigan moddalarni suvda eriydigan xolatiga keltirish uchun emulgatorlar qo’shiladi.
Emulgatorlar bo’lishi mumkin: agar-agar, jelatoza, jilatina, oqsil moddalar, kraxmal, lanolin va h.k.
Emulsiya ikki xil bo’ladi
1. Haqiqiy emulsiyalar - tarkibida moylar saqlaydigan o’simliklar urug’idan yoki donidan olib tayyorlanadi. Bunday emulsiyalarga emulgatorlar qushilmaydi, chunki olinadigan urug’lar tarkibida emulgatorlar vazifasini bajaruvchi vositalar (oqsil, shilimshiq moddalar, pektin, saponin va x.k.) mavjud bo’ladi.
2. Yolg’on emulsiyalar esa asosan 3 ta tarkibiy qismdan ya’ni moy, suv va emulgatordan iborat bo’ladi.
Dorivor vositalarni emulsiya shaklida qo’llashdan asosiy maqsad:
1. Vositalarning qo’zg’atuvchi xususiyatlarini susaytirish.
2. Vositalarni tez surilishini ta’minlash.
3. Erimaydigan va aralashmaydigan vositalarni qo’shish.
4. Quyuq moylarni suyultirib, qabul qilishni yengillashtirish.
5. Yoqimsiz taamni yaxshilash.
6. Aralashmaydigan suyuqliklarni aniq dozalashdan iboratdir.
Emulsiya asosan ichga, qisman esa tashqi tomonga qo’llash uchun ishlatiladi.
Topshiriq: 1.Xaqiqiy emulsiya tayyorlash uchun zig’ir, kunjut, kanakunjut, yeryong’oq urug’lari va x.k. olinishi mumkin. Ushbu urug’dan kerakli miqdorda olinib, xavonchada suv bilan yuviladi va sutsimon massa xosil bo’lgancha eziladi. Suv 1:10 nisbatda olinib, tomchilab qo’shib aralashtirib boriladi. To’liq aralashgandan so’ng suzgichdan o’tkazilib toza maxsus idishga solinadi va oq yorliq (etiketka) yopishtiriladi.
3.Yolg’on emulsiya tayyorlash uchun esa xavonchaga 2,5 gramm oq gil, 5 gramm kanakunjut moyi va suv olinadi. Aralashma xavonchada qaymoqsimon suyuqlik xosil bo’lguncha to’liq arashtiriladi va unga 42,5 ml suv tomchilab aralashtirib qo’shib boriladi. Hosil bo’lgan suyuqlik yani emulsiya maxsus toza idishlarga solinadi va oq yorliq (etiketka) yopishtiriladi. Yorliqga (etiketkaga) dori shaklining nomi, miqdori va tayyolangan vaqti hamda yaroqlilik muddati ko’rsatiladi. Shuningdek yorliqga (etiketkaga) «qo’llanishdan oldin aralashtirilsin» hamda «salqin joyda saqlansin» degan so’zlar yozib ko’rsatiladi.
Retsept:
Samarqand shahar, hayvonlar kasalliklariga qarshi kurashish
stansiyasi S.Ayni ko’chasi 11 uy
15
20--------18
VI
Itga, laqabi «Olapar» egasi Niyozov A. Bobur ko’chasi
31 uy Vet vrach Xoliqov S.
Rp.: Semeni lini – 10,0
Aquae destillatae – 100,0
M.f. emulsum
D.S. Ichga, 20 grammdan ertalab va kechqurun ichirilsin.