Samarqand veterinariya meditsina instituti

1. Mavzu bo`yicha o`rganilgan adabiyotlar sharhi. 
Prezidentimiz tomonidan 2018 yil 18 aprelda imzolangan “O‘zbekiston 
Respublikasining ayrim qonun hujjatlariga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish 
to‘g‘risida”gi Qonun bilan Harakatlar strategiyasida belgilangan ustuvor 
yo‘nalishlar bo‘yicha vazifalarning qonuniy asoslarini mustahkamlashga qaratilgan 
70 dan ziyod qonun hujjatlariga, shu jumladan, “Fermer xo‘jaligi to‘g‘risida”gi 
Qonunga, Yer hamda Soliq kodekslariga tegishli o‘zgartish va qo‘shimchalar 
kiritildi.
Ta’kidlash kerakki, bugun fermerlarimiz qishloq xo‘jaligining asosiy kuchiga 
aylanmoqda. Ayni paytda respublikamizda 160 mingdan ortiq fermer xo‘jaliklari 
o‘ndan ziyod yo‘nalishlarda samarali faoliyat yuritayotgani, oxirgi ikki yilda ko‘p 
tarmoqlilar soni 45 foiz ko‘payib, 75 mingtaga yetgani fikrimiz tasdig‘idir. 
Binobarin, qishloq mulkdorlarining sa’y-harakati, tashabbusi, izlanishlari tufayli 
yuz minglab kishilar bandligi ta’minlanayapti.
Ko‘p tarmoqli fermer xo‘jaligi esa qishloq xo‘jaligi mahsulotini yetishtirish 
barobarida, ularni qayta ishlashi, saqlashi, realizatsiya qilishi, sanoat ishlab 
chiqarishi, xizmatlar ko‘rsatishi hamda boshqa qonuniy ishlar bilan shug‘ullanishi 
mumkin.
Quyida 
malakaviy
kurs ishini bajarish davomida foydalanilgan ayrim 
adabiyotlarga sharh berib o’tamiz:
1. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni. O’zbekistonda fermerlik 
faoliyatini tashkil qilishni yanada takomillashtirish va uni rivojlantirish chora-
tadbirlari to’g’risida. O’zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to’plami. 2012, 43-
son, 493-modda.
Ushbu farmonda mavjud fermer xo’jaliklari faoliyatini yanada 
chuqurlashtirishga oid masalalar ko’rib chiqilgan. Qishloq xo’jaligi yerlarining uzoq 
muddatli ijara mulki qilib berilishi va qishloqda bozor munosabatlarining joriy 
qilinishi fermer xo’jaliklarini shakllantirish hamda rivojlantirishning eng muhim 
omili va asosi bo’ldi, buning natijasida yerga va ishlab chiqarilayotgan mahsulotga 
haqiqiy egalik tuyg’usi mustahkamlandi.
Mamlakatda fermerlik harakati qishloq xo’jalik mahsulotlarining asosiy ishlab 
chiqaruvchisiga hamda agrar sohani va u bilan bog’liq bo’lgan boshqa tarmoqlarni 
hamda ishlab chiqarishlarni yanada rivojlantirish, shuningdek, aholining turmush 
darajasi va sifatini oshirish uchun mas’uliyatni o’z zimmasiga olishga qodir bo’lgan 
qudratli ijtimoiy-siyosiy kuchga aylanib bormoqda.
2. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining Qarori. Paxta-to’qimachilik 
ishlab chiqarishlarini yanada rivojlantirishga doir qo’shimcha chora-tadbirlar 
to’g’risida. 744-son. 19.09.2018.
Fermer xo’jaliklari va to’qimachilik sanoati korxonalari o’rtasida bozor 
munosabatlarini shakllantirishga doir chora-tadbirlarni izchil amalga oshirish 
doirasida 2018 yil boshidan buyon respublikaning 20 ta tumanidagi 160 ming gektar 
hududda paxta-to’qimachilik ishlab chiqarishini tashkil etishning klaster shakli joriy 
etildi. Joriy yil boshidan buyon paxta-to’qimachilik ishlab chiqarishlari tomonidan 
ishlarni tashkil etishning ilg’or agrotexnologiyalari va uslublarini joriy qilish, suv 
resurslaridan samarali va oqilona foydalanishni ta’minlash, zamonaviy qishloq 

---

~ 6 ~ 
xo’jaligi texnikasi bilan jihozlash hamda paxtachilik tarmog’iga yuqori malakali 
xorijiy mutaxassislar va agronomlarni jalb etishga doir chora-tadbirlar amalga 
oshirildi.
3. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarori. Fermer 
xo’jaliklarining yer uchastkalaridan yanada samarali foydalanish va qo’shimcha 
daromad olishni tashkil qilish chora-tadbirlari to’g’risida. 14.01.2018. 25-son
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining «Fermer, dehqon xo’jaliklari va 
tomorqa yer egalarining huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish, qishloq 
xo’jalik ekin maydonlaridan samarali foydalanish tizimini tubdan takomillashtirish 
chora-tadbirlari to’g’risida» 2017 yil 9 oktyabrdagi PF-5199-son Farmoni hamda 
«O’zbekiston Respublikasi qishloq xo’jaligi xodimlari kuni» bayram tadbirida 
belgilangan vazifalardan kelib chiqqan holda, qishloq xo’jaligining mavjud 
imkoniyatlaridan yanada samarali foydalanish, sohada iqtisodiy islohotlarni yanada 
chuqurlashtirish, ilm-fan yutuqlari va innovasion yangiliklarni tizimli joriy etish va 
oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlash bo’yicha kechiktirib bo’lmaydigan chora-
tadbirlar to’g’risida» 2017 yil 13 dekabrdagi PQ-3432-son qarori ijrosini ta’minlash, 
fermer xo’jaliklarining yer uchastkalari, dala chetlari hamda sug’orish va kollektor-
drenaj tarmoqlari bo’ylaridagi yerlardan samarali foydalanish orqali ularning 
daromadlarini yanada oshirish maqsadida Vazirlar Mahkamasi qaror qilgan.
4. Mirziyoyev Sh.M. Qishloq xo’jaligi xodimlari kuniga bag’ishlangan tantanali 
marosimdagi nutq. www.president.uz. 08.12.2018
Sizlarga yaxshi ma’lumki, yurtimizda keyingi ikki yilda barcha sohalar qatori 
qishloq xo’jaligi bo’yicha ham muhim dasturlar, “yo’l xarita”lari ishlab chiqilib, 
izchil amalga oshirilmoqda. Jumladan, dehqon va fermerlar, dala ishchilari 
mehnatini munosib qadrlash va rag’batlantirish maqsadida davlat ehtiyoji uchun 
xarid qilinadigan paxta va g’allani moliyalashtirish tartibi o’zgartirilgani, 
O’zbekiston tarixida birinchi marta fermerlar o’z mablag’larini mustaqil sarflash 
huquqiga ega bo’lganini ta’kidlash lozim.
5. Mirziyoyev Sh.M. O’zbekiston Respublikasi 2019 yil uchun mo’ljallangan eng 
muhim ustuvor vazifalar haqidagi Oliy Majlisga Murojaatnomasi. 28.12.2018
Murojaatnomada ta’kidlanishicha, qishloq xo’jaligi sohasini boshqarish tizimini 
isloh qilish, yer va suv resurslaridan oqilona foydalanish borasidagi ilg’or 
texnologiyalarni joriy etish, oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlash eng muhim 
vazifamizdir.
Keyingi yilda klaster usulida paxta yetishtirishni kamida 52 foizga yetkazish 
uchun 48 ta paxta-to’qimachilik klasterini tashkil etish to’g’risida qaror qabul 
qilindi.
6. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Oliy Majlisga 
Murojaatnomasini o’rganish va keng jamoatchilik o’rtasida targ’ib etishga 
bag’ishlanganilmiy-ommabop qo’llanma. – T.: Ma’naviyat, 2019. – 312 b.
Ushbu o’quv qo’llanmada O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat 
Mirziyoyev tomonidan 2018 yil 28 dekabrda O’zbekiston Respublikasi Oliy 
Majlisiga taqdim etilgan Murojaatnomada bayon qilingan konseptual fikr va 
g’oyalar, belgilab berilgan maqsad va vazifalar, o’rtaga qo’yilgan dolzarb 
muammolar, ularning mohiyati va ahamiyati atroflicha tahlil qilingan.

---

~ 7 ~ 
2018 yilda ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy-huquqiy sohalarda amalga oshirilgan keng 
ko’lamli islohotlar va ularning natijalari aniq misollar orqali ko’rsatib berilgan.
Qo’llanmada asosiy e’tibor Murojaatnomada alohida ta’kidlangan ustuvor 
yo’nalishlar mantiqiy ketma-ketlik va izchillikda yoritilib, ularni keng jamoatchilik, 
xususan, talaba-yoshlar o’rtasida targ’ib etishga qaratilgan. Shu maqsadda real 
faktlar, analitik material va jadvallar, Murojaatnoma haqida dunyo hamjamiyati 
tomonidan bildirilgan fikr va e’tiroflar keltirilgan.
7. Babajanov A., Usmonov Y., Boyqulov J. Qishloq xo’jalik yerlaridan barqaror 
foydalanishning tashkiliy-xo’jalik va agrotexnik tadbirlari//Agroilm-O’zbekiston 
qishloq xo’jaligi. –Toshkent, 2018. -№1 (51). -64-65-b.
Mualliflar jamoasi, qishloq xo’jaligida yer resurslariga to’xtalib o’tar ekan, shunday 
xulosaga kelishgan. Mamlakatning sug’oriladigan hududlarida yerlardan barqaror 
foydalanishni ta’minlash birinchi galda qihloq xo’jalik maydonlarining meliorativ 
holatini yashilash, sug’orish va kollektor-zovur tarmoqlarini doimiy ishchi holatida 
saqlash va hokazolar bilan bog’liqdir.
8. Murtazayev O., Axrorov F. Qishloq xo’jaligi iqtisodiyoti. –T.: ILM-ZIYO, 2017.
Mazkur darslikning 4-bobi “Qishloq xo’jaligda mulk va xo’jalik yuritish 
shakllarining samaradorligi” deb atalib, 4.4 – “Fermer xo’jaliklarini rivojlantirish va 
samaradorligini oshirishda erishilgan yutuqlar. Ayrim rivojlangan mamlakatlarda 
fermer xo’jaliklari tajribasi” mavzusida quyidagilar yoritilgan: Fermerlik harakati, 
ularda xo’jalik yuritish samaradorlik darajasi bo’yicha to’plangan ijobiy tajribalar 
bizning mamlakatimizda fermerlik harakatini jadallashtirish, uning tez sur’atlar 
bilan barqaror rivojlanishi va samaradorligini oshirishda ma’lum darajada foydali 
ekanligini e’tiborga olib, Amerika Qo’shma Shtatlari qishloq xo’jaligida fermerlik 
harakati tajribasini o’rganish maqsadga muvofiqdir.
Mamlakatda fermer xo’jaliklarining turli xil shakllari: oilaviy fermerlar, yirik 
fermer xo’jaliklari, fermerlarga xizmat ko’rsatuvchi turli xil servis korxonalari va 
muassasalari, ularning ixtiyoriy uyushmalari keng faoliyat ko’rsatadi.
9. Rashidov J.., Shavkarov B. Boshqaruv samaradorligini oshirish. //O’zbekiston 
qishloq xo’jaligi. –Toshkent, 2015. -№1. -3-b.
Mazkur maqola mualliflari boshqaruv samaradorligini oshirish uchun quyidagilarni 
taklif qilishadi:
- Boshqaruv xodimlari malakasini zamonaviy bilimlar orqali oshirib borish;
- Xorij tajribalaridan keng foydalanish;
- Ilg’or texnologiyalarni, zamonaviy kommunikasiya vositalarini joriy yetish;
- Ilmiy tadqiqot ishlari va innovasiyalarni joriy etishni rag’batlantirish;
- Xodimlar tashabbuslarni qo’llab quvvatlash, samarali mehnatni rag’batlantirish.
10. Rizayeva F. Fermer xo’jaligini rivojlantirishda xorij tajribasi //O’zbekiston 
qishloq xo’jaligi. –Toshkent, 2011. -№12. -38-b. 
Muallif fermer xo’jaliklarini samarali rivojlantirish uchun AQSh tajribasiga 
to’xtalib o’tgan va undan kelib chiqib, respublikada quyidagilarni amalga oshirishni 
tavsiya qilgan:
- fermer xo’jaliklarini mahsulot sotishiga qarab guruhlarga ajratish vash u asosida 
imtiyozlar berish;

---

~ 8 ~ 
- qishloq xo’jaligi mahsulotlari bozorini chukur tahlili asosida marketing dasturini 
ishlab chiqish;
- qishloq xo’jaligi korxonalari faoliyatini tartibga soluvchi va qo’llab-quvvatlovchi 
maxsus davlat tashkilotini tashkil etish.
11. Sultanov R. Fermer xo’jaliklarini qo’llab-quvvatlash – taraqqiyot 
garovi//O’zbekiston qishloq xo’jaligi. –Toshkent, 2016. -№11. -44-b.
Mamlakatimiz agrar sohasida amalga oshiriliayotgan keng ko’lamli islohotlar soha 
rivojlanishining barqarorligini ta’minlab, davlat va jamiyat hayotida fermer 
xo’jaliklarining tutgan o’rni va ahamiyati tobora ortib borishiga xizmat qilmoqda. 
Fermer xo’jaliklariga bugungi kunda yaratib berilayotgan imtiyozlar fermerlik 
harakatini yanada rivojlantirish, barcha fermer xo’jaliklari faoliyatini yanada 
rivojlantirish, barcha fermer xo’jaliklari faoliyatini zamon talablariga mos ravishda 
takomillashtirish, oziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarishni yanada ko’paytirish, 
yer va suvdan samarali foydalanishni tashkil qilish, agrotexnik tadbirlarni o’z 
vaqtida o’tkazish, har bir fermerning yanada samarali ish yuritishga chorlashga 
xizmat qiladi.