Samarqand: Samdu nashri, 2020 y. 460 b

1-shakl. Innovatsion biznesda inson resurslari samaradorligini 
belgilovchi omillar 
Bu omillarning barchasi bir-biri bilan chambarchas 
bog‘liqdir. Shu nuqtai nazardan, insonning innovatsion 
mahsuldorligini oshirish vazifasini faqat nazariy tadqiqotlarda va 
biznesdagi inson resurslarini boshqarish amaliyotida yaxlit tizimli 
yondashuvni amalga oshirish orqali hal qilish mumkin. 
2. 
Tashkilotdagi 
innovatsion 
jarayonning 
asosiy 
sub’ektlari. 
Yuqoridagi sxema bo‘yicha innovatsion biznesda inson 
resurslari samaradorligini belgilovchi omillar shaxsning o‘ziga xos 
xususiyatlarini o‘z ichiga oladi. Buni quyidagilar bilan tavsiflash 
mumkin: 
1. 
Muayyan 
chuqur 
hayotiy 
manfaatlar 
bilan 
tavsiflanadigan sub’ekt sifatida.
T. Butler va J. Voldrupning fikriga ko‘ra, muayyan chuqur 
hayotiy manfaatlar barqaror psixologik ehtiyojlarga asoslangan 
drayvlardir. Xodimning hayotiy manfaatlari turini aniqlash, uning 
imkoniyatlarini maksimal darajada oshirishi mumkin bo‘lgan 
faoliyat sohasini aniqlashga imkon beradi. T. Butler va J. Voldrup 
tadqiqotlar natijalariga ko‘ra sakkiz turdagi muayyan chuqur 
hayotiy manfaatlar turlarini aniqladilar [5.26]: 

---

182 
1)texnologiyadan foydalanish (odamlarni jarayonlarning 
ichki qonunlari olib boradi, ular texnologiyadan foydalanishning 
eng samarali usullarini izlashni yaxshi ko‘radilar. Bunday xodimlar 
rejalashtirishni, ishlab chiqarish tizimlarini o‘rganishni va biznes 
jarayonlarini loyihalashni afzal ko‘rishadi); 
2) miqdoriy tahlil (Muayyan chuqur hayotiy manfaatlar 
taqvimiga ega odamlar maqbul tijorat yechimlarini topishning eng 
yaxshi yoki yagona usulini hisoblashda qatnashadilar). 
3) nazariyalar va konseptual fikrlashni rivojlantirish 
(odamlar mavhum g‘oyalar haqida o‘ylashga va gapirishga 
moyildirlar. Nazariyani yaratishni yaxshi ko‘radi va ilmiy 
tadqiqotlar olib boradilar. Ular uchun strategiyani asoslash uni 
amalga oshirish usullaridan ko‘ra muhimroqdir); 
4) ijodiy ijodkorlik (odamlar loyihaning boshlanishini unda 
hali noma’lum narsalar ko‘p bo‘lganida yaxshi ko‘rishadi. Ular 
boy tasavvurga va yangi g‘oyalarni yaratish qobiliyatiga ega 
bo‘lib, ular yangi yondashuvlarni izlashni yaxshi ko‘radilar); 
5) murabbiylik va o‘qitish (odamlar boshqalarga o‘rgatishni 
yaxshi ko‘radilar. Biznesda bu nazorat yoki ustozlikda namoyon 
bo‘ladi. Ular o‘sishi va yaxshilanishi, ixtiyoriy ijtimoiy ish bilan 
shug‘ullanishi uchun boshqalarga yordam berishga intilishadi; 
6) odamlarni va munosabatlarni boshqarish (odamlar 
boshqalar bilan har kungi muloqotdan quvonch oladilar. Ularni 
sheriklarning o‘sishi va takomillashishi emas, balki ular bilan 
birgalikda va ularning yordami bilan tashkilot oldida turgan 
vazifalarni bajarishdan manfaatdor); 
7) tashkiliy faoliyat va tadbirkorlik (odamlar hamma 
narsani o‘z nazorati ostida ushlab turishga intiladi. Hokimiyatga 
intiladi, qaror qabul qilishni xohlaydi. Ular loyihalar va ishchi 
guruhlarga rahbarlik qilishni yoqtirishadi, maksimal mas’uliyatni 
o‘z zimmalariga olishga intilishadi); 
8) axborot va til vositalari orqali ta’sir qilish (odamlar 
muzokara qilishni, aytib berishni, ishontirishni, aloqada bo‘lishni 
yaxshi ko‘radilar). 

---

183 
2. Muayyan kasbiy vazifalarni hal qilishga qodir bo‘lgan 
vakolatlar egasi sifatida). 
3. Uning aqliy faoliyati, shaxsiy qadriyatlari, hissiy, aloqa 
va tashkiliy qobiliyatlari xususiyatlarini tavsiflovchi ma’lum 
shaxsiy parametrlarga (vakolatlarga) ega bo‘lgan shaxs sifatida. 
Insonning qadriyatlari uning ehtiyojlari va qiziqishlari 
asosida shakllanadi. Ular moddiy va nomoddiy bo‘lishi mumkin. 
Shaxsiy qadriyatlar, chuqur hayotiy qiziqishlar bilan bir qatorda, 
ishdan qoniqish va ishlashga turtki berishda muhim rol o‘ynaydi. 
N.M.Lebedeva va E.G. Yasinalarning tadqiqotlariga ko‘ra 
novator uchun eng muhim qadriyatlar - bu avtonomiya, yutuq va 
rag‘batlantirish, eng kam afzal ko‘rilgan qadriyatlar esa an’analar 
va muvofiqlikdir. Shuningdek “novatorlar hayotdagi tanlov 
erkinligi, ijodkorlik, bilim, yangilik va raqobatni qadrlashadi; 
avtonom va mustaqil bo‘lishga, o‘z manfaatlarini ifoda etishga 
harakat qiling; muvaffaqiyatga erishishga intilish; atrof-muhitga 
moslashmang”. Innovatorlardan farqli o‘laroq, innovatsiyalarga 
konservativ munosabatda bo‘lgan xodimlar atrofdagi dunyoning 
xavfsizligi, barqarorligi, aniqligi va bashorat qilinishi kabi 
qadriyatlar bilan ajralib turadi [5.27]. 
4. Individ xarakterga ega bo‘lgan, jamoada muayyan 
ijtimoiy rollarni bajarishga qodir shaxs sifatida. 
M. Belbinning buyruq rollari nazariyasiga ko‘ra, bu amalga 
oshiruvchi 
(implementer) 
koordinator 
(coordinator), 
shakllantiruvchi (shaper), zavod (plant), resurs tergovchisi 
(resource investigator) bo‘lishi mumkin. Baholovchi (monitor-
evaluator), kollektivist (team worker), yaqinroq (completer-
finisher), mutaxassis-ekspert (specialist-expert) [5.28]. 
Innovatsion 
biznesning 
asosiy 
raqamlarini 
ajratib 
ko‘rsatamiz va ularni yuqoridagi parametrlarga muvofiq 
tavsiflaymiz.