Xodimlar.
Tadbirkorning ayniqsa, kompaniyaning hayot
siklining dastlabki bosqichidagi eng muhim vazifalaridan biri bu
yollash va jamoani shakllantirishdir. Jamoani shakllantirish va
rivojlantirish muammolari biz tomonidan alohida ma’ruzada
keyinchalik ko‘rib chiqiladi.
Ushbu bosqichda shuni ta’kidlash kerakki, innovatsion
biznesda kadrlar siyosati va uni amalga oshirish texnologiyasini
ishlab chiqishda kadrlarning turli toifalarini (guruhlarini) ajratib
olish muhimdir.
187
Ushbu ma’ruza mazmunini hisobga olgan holda, biz
xodimlarning ishchilar, xizmatchilar, muhandislar, menejerlar,
mutaxassislar bo‘yicha umumiy qabul qilingan statistik tasnifini
ko‘rib chiqmaymiz. O‘z ishlarida yangilik (innovatsiya) kabi
kompetensiyaning ahamiyatini ajralib turuvchi xususiyat sifatida
belgilab, ishchilarning ikki guruhini ajratib ko‘rsatamiz mumin.
Yuqorida ta’kidlab o‘tilganidek, insonning bilim va xulq-atvor
darajasida yangi g‘oyalarning paydo bo‘lishi, idrok etilishi va
kerak bo‘lganda amalga oshirilishini ta’minlash qobiliyati
tushuniladi.
Birinchi guruh innovatsiyaning asosiy vakolati bo‘lgan
xodimlarini birlashtiradi. Ushbu guruh xodimlarning ikki toifasini
o‘z ichiga oladi. Bular ixtisoslashtirilgan innovatsion bo‘linmalar
va
jamoalar
xodimlari,
yangiliklarni
tug‘diradigan
va
kompaniyaning inson innovatsion kapitalini moslashtiradigan
odamlardir. Texnologik kompaniyalarga ilmiy-texnik mahsulotlar
va yangi texnologiyalarni yaratadigan olimlar, muhandis-
dizaynerlar va texnologlar, IT-kompaniyalarga esa yangi dasturiy
mahsulotlar ishlab chiqaruvchilar kiradi. Reklama biznesida -
yangi
reklama
mahsulotlari
va
reklama
texnologiyalari
yaratuvchilari; Konsalting xizmatlari sohasida – ob’ektlarni tadqiq
qilish va tahlil qilishning yangi usullari, o‘rganilayotgan
ob’ektlarni kerakli holatga keltirish usullari, kadrlarni rivojlantirish
va o‘qitish usullari va boshqalar kiradi. Har bir faoliyat sohasida
innovatsion mahsulotlar va xizmatlarning o‘ziga xos ifoda shakllari
mavjud.
Birinchi guruhga innovatsiyalarni yaratish jarayonini
boshqarishga qodir va innovatsiyalarni g‘oyadan tijorat natijalariga
qadar targ‘ib qilishni ta’minlaydigan innovatsion menejerlar kiradi.
Innovatsion korporativ madaniyatni yaratish va qo‘llab-quvvatlash
ko‘p jihatdan ularga bog‘liqdir. Innovatsion menejerlarning
vakolatiga noaniqlik sharoitida qaror qabul qilish, moliyaviy va
tadbirkorlik tavakkalchiligi, innovatsion faoliyatni boshqarishda
tashkiliy va psixologik qiyinchiliklarni bartaraf etish qobiliyati
kiradi.
188
Ikkinchi guruhga vazifalari innovatsion faoliyatni normal
amalga oshirish uchun zarur shart-sharoitlarni yaratadigan
xodimlar kiradi. Ushbu xodimlar innovatsion jarayonni tezkor
ma’lumot bilan ta’minlaydi, uni rejalashtirish, moliyalashtirish
bilan shug‘ullanadi va logistika, marketing, buxgalteriya hisobi va
boshqa yordamchi vazifalarni hal qiladi. Innovatsion biznesda
ishlash, ushbu ishchilarning shaxsiy va kasbiy xususiyatlariga
ma’lum qo‘shimcha talablarni qo‘yadi, ammo ular birinchi guruh
xodimlariga nisbatan o‘z faoliyatining samaradorligiga erishish
uchun juda muhim emas.
Birinchi guruh xodimlari va innovatsion tadbirkorlar
innovatsion biznesning harakatlantiruvchi kuchini (haydovchisi)
tashkil etadi. Bu odamlarning ulushi, ayniqsa biznes ko‘lamining
o‘sishi bilan unchalik katta bo‘lmasligi mumkin. Y.D. Krasovskiy
tashkilotlarning shaxsiy tarkibini innovatorlar, innovatsiyalar
tarafdorlari, yangiliklarga ikkilanadigan, neytralistlar, skeptiklar va
konservatorlar deb tasniflashni taklif qildi [10]. Xuddi shunday
marketologlar (Mur J.A.) iste’molchilarni xarakterlaydi, ular
orasida innovatorlar, dastlabki izdoshlar (vizyonerlar), erta
ko‘pchilik (pragmatistlar), keyinchalik ko‘pchilik (konservatorlar),
inert qism (skeptiklar)ni ajratib turadi. Iste’molchilar umumiy
sonining
atigi
20%
(3%
novatorlar
va
17%
erta
o‘zlashtiruvchilar)ni tashkil qiladi[19]. Ma’lumki, yangilikka
yo‘naltirilgan odamlar ushbu sifatni turli sohalarda va faoliyat
sohalarida namoyon etishadi. Shu sababli kompaniya xodimlari
orasida innovatsiya mezoniga ko‘ra maxsus tanlov usullari
qo‘llanilmasa, novatorlar soni bir xil deb taxmin qilish mumkin.
Ammo bu juda faol manba va Pareto qonuniga binoan (20:80)
biznesning rivojlanishiga tubdan ta’sir qilishi mumkin.
Innovatsion tadbirkorlar, innovator-ishlab chiquvchilar va
innovatsion menejerlarning odatdagi portretlari(modellari)ni ko‘rib
chiqamiz. Ularning o‘ziga xos GIHlari, vakolatlari va jamoaviy
rollarini ta’kidlaymiz. Turli tadqiqotlar natijalarini o‘rganish va
biznes tuzilmalari vakillari bilan muloqot qilish asosida
189
shakllangan innovatsion biznesning asosiy vakillari haqidagi
tasavvurimiz 1-jadvalda keltirilgan.
1-jadval
Innovatsion biznesda asosiy ahamiyatga ega bo‘lgan
odamlarning o‘ziga xos xususiyatlari.
Shaxsiy
xususiyatlar
Innovatsion jarayonning sub'ektlari
Innovatsion
tadbirkor
Innovator-ishlab
chiquvchi
Innovatsion
menejer
1.Eng
chuqur
hayotiy
manfaatlar (GI)
Tashkiliy faoliyat
va
tadbirkorlik,
ijodiy ijod.
Texnologiyalarni
qo‘llash,
nazariyani
rivojlantirish
va
konseptual
fikrlash,
ijodiy
ijod.
Odamlar
va
munosabatlarni
boshqarish,
axborot
va
til
vositalari
orqali
ta’sir, ijodiy ijod.
2.Qobiliyatlar
(kasbiy
vazifalar)
Innovatsion
biznesni boshlash,
innovatsion biznes
strategiyasini
ishlab chiqish va
amalga
oshirish,
noaniqlik, yuqori
tavakkalchilik,
vaqt
bosimi,
inqiroz,
pozitsiyani
rejalashtirish
sharoitida
faoliyatni amalga
oshirish va qaror
qabul qilish.
O‘zingizning
g‘oyalaringiz va
takliflaringizni
oldindan
aytib
bo‘lmaydigan va
muvozanatsizlik,
keskinlikning
kuchayishi,
rivojlanishi
va
himoyasi
sharoitida ishlang.
Innovatsion
loyihani boshlash,
vaqtning
noaniqligi
va
resurslarning
bosimi va yuqori
tavakkalchilik
sharoitida
boshqaruv
muammolarini hal
qilish,
ijodiy
samarali
muhit
yaratish
va
saqlash.
3.
Shaxsiy
xususiyatlar
(vakolat)
Innovatsiya,
loyihaning
xayoliyligi,
noaniqlik
holatidagi
hal
qiluvchi,
aloqa,
yetakchilik,
avtonomiya,
rivojlanishga
yo‘naltirilganlik,
Innovatsiyalar,
munozaralar,
ziddiyatlar,
avtonomiyalar,
maqsadga
muvofiqlik,
stressga
chidamlilik,
bog‘liq
bo‘lgan
bilim sohalaridagi
Tashabbuskorlik,
maqsadga
muvofiqlik,
stressga
chidamlilik,
odamlar
bilan
munosabatlarda
ijobiylik,
tashkilotchilik
qobiliyatlari,
190
maqsadga
muvofiqlik,
tashabbuskorlik,
stressga
chidamlilik kuchli
shaxs
jarayonlarni
tushunish
qobiliyati
(T
shaklidagi
shaxsiyat),
andozalar
bosimidan
xoli
(lateral
fikrlash)
muammolarni hal
qilishda turli xil
yondashuvlarni
izlash qobiliyati.
ishonch,
xulq-
atvorda faollik,
4. Jamoa rollari
Dvigatel,
koordinator,
baholovchi,
resurslarni
o‘rganuvchi.
Fikrlar generatori,
dvigatel,
mutaxassis.
Koordinator,
resurslarni
o‘rganuvchi,
jamoatchi,
baholovchi,
dvigatel.
Nima uchun bu odamlarning xususiyatlarini aniqlash
kerak?
Javob,
bizningcha
bunday
ma’lumotsiz tashkiliy
madaniyatni shakllantirish, kompaniyani rivojlantirishning yetarli
darajada
innovatsion
strategiyasi,
kadrlar
strategiyasi
va
texnologiyalarini ishlab chiqish va amalga oshirish, xodimlar
uchun raqobatbardosh qiymat taklif parametrlarini aniqlash va
boshqalar. Boshqaruv vazifalarini samarali hal etish mumkin emas.
Umuman olganda ular rivojlanish va namoyon bo‘lish uchun ichki
biznes muhitining qulayligini tavsiflaydi. Inson kapitalining
innovatsion salohiyati. Ushbu faoliyat yo‘nalishlarini innovatsion
biznesda inson resurslari samaradorligini belgilovchi omillarning
ikkinchi darajasiga murojaat qilamiz (1-rasmga qarang).
Do'stlaringiz bilan baham: |