|
Tayanch iboralari
Davlat innovatsion siyosati, Innovatsion mexanizm,
qo‘shma innovatsion loyiha, Innovatsiyalarning tashkiliy
mexanizmi, qonunlar, qarorlar, nizomlar, innovatsion ishlanmalar,
potensial iste’molchi.
Nazorat savollari
1. Davlat innovatsion siyosati qanday bosqichlarni o‘z ichiga
oladi?
2. Innovatsion faoliyatni davlat tomonidan qo‘llab-
quvvatlashning asosiy yo‘nalishlarini sanab o‘ting.
3. Innovatsion faoliyatda davlat tomonidan xalqaro aloqalar
tartibga solinadimi?
4. Davlat tomonidan innovatsion jarayonni tartibga
solishning to‘g‘ridan-to‘g‘ri usullarini tavsiflang.
5. Davlat tomonidan innovatsion jarayonlarga ta’sir etishning
bilvosita usullari nimalar bilan tavsiflanadi?
6. Innovatsion jarayonni boshqarish tizimini tavsiflang.
7. Innovatsion jarayonni huquqiy tartibga solish nimani
bildiradi?
324
14-Mavzu. Innovatsiyalarni rejalashtirish
Reja
1. Innovatsiyalarni rejalashtirish mohiyati va prinsiplari
2. Innovatsion ishlar bo‘yicha tematik rejalar
3. Innovatsion loyihalar portfelini shakllantirish
Innovatsion loyihalarni boshqarish
1. Innovatsiyalarni rejalashtirish mohiyati va prinsiplari
Innovatsiyalarni
rejalashtirish
– yakuniy natijalarga
(daromadni oshirish, mahsulot turlarini kengaytirish, yangi
bozorlarga chiqish), resurslarni taqsimlash va innovatsiyalarni
rivojlantirish va tarqatishga qadar innovatsion muammolarni hal
qilish muddatini aniqlashga qaratilgan maqsadlarni tanlash
jarayonidir.
Innovatsiyalarni
rejalashtirishda
ilmiy-texnik
yo‘nalishlar, ilmiy-texnik muammolar, mavzu va kichik mavzular
ajratiladi.
Ilmiy-texnik
yo‘nalish
fundamental
tadqiqotlarning
yangiliklarni o‘zlashtirish va tarqatishgacha bo‘lgan barcha
bosqich va davrlarni o‘z ichiga oladi. U fan va ishlab chiqarishning
tegishli sohalari kuchi bilan ishlab chiqiladi. Ilmiy-texnik
muammo – ilmiy-texnik tashkilotlar va bir sohadagi ishlab
chiqarish korxonalari (firmalar, kompaniyalar) tomonidan hal
qilinadigan
vazifalarni
o‘z ichiga oladigan ilmiy-texnik
yo‘nalishning bir qismidir. Mavzu ilmiy-texnik muammoning bir
qismi bo‘lib, bitta tashkilot miqyosida ishlab chiqiladi (bir yoki bir
necha yillar davomida). Kichik mavzu – tashkilotning bir yoki bir
necha bo‘linmalari miqyosida ishlab chiqiladigan ilmiy-texnik
mavzu qismidir (ko‘pgina holatlarda bir yillik reja davomida).
Innovatsiyalarni rejalashtirish bir qator tamoyillar asosida
amalga oshiriladi. Yangilik kiritishni rejalashtirishning istiqbolli
xarakterini ta’minlash muhim tamoyillardan. Ushbu tamoyilga
rejalashtirish tizimi bashoratlarga asoslanib, istiqbolli, o‘rta
muddatli va yillik rejalarni o‘z ichiga olgan sharoitda rioya etiladi.
Ushbu tamoyilga rioya etish yirik ilmiy-texnik muammolar va
innovatsion loyihalar ishlab chiqishda, yakuniy natijalar ko‘pincha
325
sohalar ichra va sohalararo aloqalar murakkab va o‘zaro bog‘liq
bo‘lganda ayniqsa muhimdir.
Yangilik kiritishni rejalashtirishning uzluksizlik tamoyili
rejalashtirilayotgan ko‘rsatkichlarning axborotlarning doimiy
yangilanishi (buyurtmachilar talablari, bozor sharoitlari va h.k. lar
o‘zgarishi) asosida innovatsion jarayonning har bir keyingi
bosqichida doimiy aniqlashtirishdan iborat. Rejalashtirishning
komplekslik
tamoyili
innovatsion
va
ijtimoiy-iqtisodiy
rejalashtirish birligini ta’minlash, innovatsion ishlanmalarni amaliy
qo‘llashning iqtisodiy, ijtimoiy, ekologik va axborot oqibatlarini
aniqlash, shuningdek, barcha turdagi xarajatlar va samara hisob-
kitobini va o‘zaro bog‘liqligini taqozo etadi. Komplekslik
tamoyiliga
rioya
etish
innovatsion
rivojlanishning
rejalashtirilayotgan parametrlarini tanlashda ham zarur.
Innovatsiyalarni rejalashtirishning umumiy jarayoni quyidagi
bosqichlarni o‘z ichiga oladi:
1)
Korxona,
kompaniya
yoki
sohaosti
rivojlanishi
templarining tanlangan strategiyadan kelib chiqqan holda
baholash;
2) Yangilik kiritishda istiqbolli ehtiyojni, texnologik
jarayonlar va uskunalar modernizatsiyasini takomillashtirish
zaruriyatini aniqlash;
3) ilmiy-texnik ishlanmalarga bo‘lgan ehtiyojni belgilash;
4)
ilmiy-texnik
(innovatsion)
ishlanmalar
hajmini
tashkilotning mavjud resurslari va ilmiy salohiyati bilan
solishtirish;
5) mavzu (loyiha)larni tanlash, ularni muhimligiga ko‘ra
ajratish va bajarilish tartibini kuch va mablag‘larning birinchi
navbatda innovatsion rivojlanishning asosiy yo‘nalishlarida
jamlanishi zaruriyatini va bozor ehtiyojlarini hisobga olgan holda
belgilash;
6) yangilik kiritishning keng istiqbolli rejasini mavzu
(dastur)larni mehnat, moliyaviy va moddiy resurslar bilan
ta’minlanganlikni asoslash bilan birga tuzish;
7) yillik mavzu rejani tuzish;
326
8) mavzuni rejalashtirish.
Ishlarning ushbu kompleksida eng muhimi - innovatsion
(ilmiy-texnik) ishlanmalarga bo‘lgan ehtiyojni belgilashdir.
Innovatsion ishlanmalarga istiqbolli ehtiyojni to‘g‘ri belgilashdan
ko‘p jihatdan buyurtmalar portfelining asosliligi, yangilik
kiritishning (uzoq muddatli va yillik) rejalari samaradorligi,
korxonalar
rivojlanishining
ko‘zda tutiladigan templarini
ta’minlash imkoniyati, yakuniy strategik maqsadlarga erishish
bog‘liq. Chunki ilmiy-texnik ishlanmalarga bo‘lgan ehtiyoj, uning
shakllanishi tamoyillari va tarkibiy elementlari bog‘liq bo‘lgan
asosiy omillarni aniqlash muhimdir.
Ishlab chiqarish ehtiyoji va ilmiy-texnik (innovatsion)
ishlanmalarga
bo‘lgan umumiy ehtiyoj mavjud. Ishlab
chiqarishning innovatsion ishlanmalarga ehtiyoji deganda tashkilot
faoliyatining ko‘zda tutilgan yakuniy natijalarga erishish uchun
rejadagi muddatda lozim bo‘lgan ilmiy-tadqiqot, tajribaviy-
konstruktorlik, loyihaviy-texnologik ishlar majmui tushuniladi.
Ishlab chiqarishning innovatsion ishlanmalarga ehtiyoji asosan
bozor sharoitlari bilan belgilanadi. Innovatsion ishlanmalarga
bo‘lgan umumiy ehtiyoj bozor sharoitlari, iste’molchilar
buyurtmalari va tajriba, hamda boshqa omillar ta’sirida
shakllanadi. Keyingilariga quyidagi omillar kiradi:
fan va texnika rivojlanishining ichki mantiqi, ilmiy jarayon
xususiyatlari;
ilmiy-texnik xodimlarning shaxsiy sabablari (odamlarning
o‘z bilimlarini kengaytirish va chuqurlashtirishga, ijtimoiy tan
olinishlari uchun o‘z imkoniyatlari va salohiyatini ko‘rsatishga
bo‘lgan intilishlari) va h.k.
Innovatsion
ishlanmalarga
bo‘lgan aniq ehtiyojlarni
rejalashtirish va hisob-kitob qilish uchun umumiy ehtiyojning
miqdori shakllanishiga ta’sir etadigan omillarni batafsil tasniflash
lozim. Bunda iqtisodiy, ishlab chiqarish-texnik, ijtimoiy, ekologik,
vaqt omillari, shuningdek, xalqaro ilimy-texnik hamkorlik omillari
hisobga olinadi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
