Samarqand qishloq xo’jalik instituti “qishloq xo‟jaligi mahsulotlarini tayyorlash, saqlash va qayta ishlashni tashkil etish” kafedrasi

001.429.011.BMI. 2015 y. 

---

planiga muvofiq yuklab jo‟natib turish; 
- paxtani saqlash, quritish, tozalash va zavodga jo‟natish vaqtlarida uning 
sifatini buzmaslik va isrof bo‟lishiga yo‟l qo‟ymaslik kerak;
-zavodga yuborilayotgan paxtani tayyorlash punktida va zavodda tarozida 
tortish va uning sifatini aniqlash yo‟li bilan tayyorlash punktida saqlanayotgan 
paxtaning hisobini to‟g‟ri olib borish; paxtani qabul qilish, saqlash, quritish va 
tozalash hamda zavodga etkazib berish uchun sarflanadigan xarajatlarni 
kamaytirish choralarini ko‟rish;
-paxta tayyorlash ishining hamma bosqichlarida yong‟indan saqlash va 
xavfsizlik texnikasi qoidalariga muvofiq tadbirlarini ko‟rish paxtani qabul qilish, 
omborlarga joylash va ularni tashish davrida ishlatiladigan mexanizmlardan to‟liq 
unumli foydalanish choralarini ko‟rish;
-paxta tayyorlash davrida ishlatiladigan transport uskunalari, brezentlar, 
qop-qanorlar, laboratoriya jixozlari va boshqa xo‟jalik materiallarini tejab-tergab 
sarflash choralarini ko‟rish; 
- paxta tayyorlash punktlarining vazifasiga paxta tozalash zavodidan 
keltirilgan urug‟lik chigitni vaqtincha saqlash va ularni o‟z vaqtida xo‟jaliklarga 
qoidaga muvofiq tarqatish. 
rasm. Paxtani g’aramlash jarayoni. 
Paxta tozalash zavodlarida ishlab chiqariladigan paxta tolasi davlat 
standartiga muvofiq ettita sortga bo‟linadi. Shu sababli chigitli paxtani qabul 
Bajardi 
Rahbar 
Yusupov A 
Siddiqov A 
001.429.011.BMI. 2015 y. 

---

qiluvchi klassifikatorlar har bir sort paxta ichidan uning tashqi ko‟rinishiga qarab 
yaxshi sifatli tola beradigan qismini quyidagicha ajratib olinib, aloxida partiyaga 
to‟plab boriladi:
I sort paxtadan-pallalarining yirikligiga, rangiga, yaxshi ochilganligiga, 
vazminligiga qarab a‟lo sort tola beradigan qismini;
III sort paxtadan – ko‟proq IV sort tola beradigan qismini; 
IV sort paxtadan – ko‟proq IV va V sort tola beradigan qismini; 
Mashinada terilgan paxta ichidan esa ko‟proq I sort tola olish uchun uning 
yaxshi pishgan qismi alohida ajratib olinadi. 
Paxta tayorlash punktining teritoriyasi zavod direktorining buyrug‟iga 
muvofiq ikki yoki uch zonaga bo‟linadi. Uch zonalik tayyorlash punktlarining 
kirish darvozasi yoniga joylashgan 1- zonada klassifikator paxtaning sifatini 
aniqlab, laboratoriya uchun namuna oladi; 2 – zonada paxta tarozida tortiladi va 
katta klassifikator qabul qilish hujjatini yozib beradi; 3 – zonada qabul qilingan 
paxta partiyasiga qarab ochiq yoki yopiq omborlarga joylashtiriladi va klassifikator 
tomonidan qayta sifati tekshiriladi. 
Paxta qabul qilish ikki zonali sistemada bajarilsa, katta klassifikator 1 – 
zonada turib paxtaning sifatini tekshiradi va tarozida tortadi. Agarda paxtaning 
sifati standart talabiga javob bermasa 1 – zonadan nariga o‟tkazilmaydi va 
quritish, tozalash uchun qaytariladi. 
Paxta tayyorlash punktining laboratoriyasi qabul qilingan paxtaning har bir