Samarqand iqtisodiyot va servis instituti k. M. Ibodov

Yo‘nalishlar 
Kommunikatsiyaning amalga oshirilish
Mijozlarga 
xizmat 
ko‘rsatish 
(Customer 
service) 
Telefonist, qabul bo‘limi, broshyuralar, xavfsizlik xizmati, sotish 
bo‘limi va telefon liniyasini tashkil qilish 
Sotish 
bo‘limlari 
(Salesforce) 
Broshyuralar chop ettirish, uchrashuvlar tashkil qilish, savdo 
xodimlarini qayta o‘qitish 
Chakana tovar aylanmasi 
(Retail merchandising) 
Vitrin va peshtaxtalar, POS-materiallarni ishlab chiqish 
Diler/distribyutor (Dealer 
/distributor) 
Broshyuralar chop ettirish, uchrashuvlar tashkil qilish, savdo 
xodimlarini qayta o‘qitish 
Ishlab 
chiqarish 
(Production) 
Sifatni ta’minlash, xodimlarni qayta o‘qitish 
Brendni 
boshqarish 
(Brand management) 
Sotuvdan keyingi xizmatlarni rivojlantirish 
Sotuvdan keyingi 
xizmatlar (After-sales 
service) 
Broshyuralar chop ettirish, servis markazlar ochish, ishonch 
telefonlari 
Ichki kommunikatsiya 
(Internal communication) 
Axborot byulletenlari, brifinglar o‘tkazish, guruh bo‘lib ishlash 
Firm uslubi (Corporate 
identity) 
Dizayn media siyosat, korxona ramzlarini ishlab chiqish, maxsus 
kiyimlar joriy etish, vizit kartochkalar, sovg‘alar, yillik hisobot 
taqdimoti, qadoqlash, korxona binosining joylashuvi va 
arxitekturasini tanlash 
Reklama (Advertising) 
Turli xabarlar, axborot kontenti, transport vositalari 
Tovar (Products) 
Narx va sifat uyg‘unligiga erishish 
Narxlashtirish (Pricing) 
Sifat va mavqening uyg‘unligiga erishish 
Taqsimot (Distribution) 
Savdo nuqtalarining oqilona joylashtirilishi, logistik tizim, 
qadoqlash 
Xodimlar, mijozlar 
(People) 
Shaxslararo muloqat, xulq-atvor, xodimlarning savdo faoliyatiga 
tayyorgarlik darajasi 
Jarayonlar (Processes) 
Ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatish jarayonlarining 
ishonchliligi, qulayligi, xavfsizligi, hamkorlikda ilab chiqarish 
Bozorni tadqiq etish 
(Market research) 
Iste’molchilarni ushuna olish, bozorni muntazam ravishda 
o‘rganish 
Turli shikoyat, mulohaza 
va talablar (Complaints, 
comments, and requests) 
Mas’uliyatli rahbar, xodimlarning mavjudligi 
Jamoat oldida chiqish 
yoki jamoatchilik bilan 
aloqalar (Public relations) 
homiylik, turli esda qoladigan voqealar, jamoat oldida chiqish 
Integratsiyalashgan marketing kommunikatsiyalari (IMC)ning afzalligi shundan 
iboratki, korxonaning ichki marketingi va munosabatlar marketingi kelgusida o‘zaro 
uyg‘unlashib ketadi. Buning natijasida mijozlar bilan aloqalar, ichki marketing 

---

228 
jarayonlarini boshqarish bilan bog‘liq alohida strategiyalar ishlab chiqilishi talab 
etilmaydi. 
O‘rinli savol tug‘iladi? Bu ta’minotchilar, iste’molchilar va haridorlar uchun 
qanday naf keltirishi mumkin? Ta’minotchilar uchun integratsiyalashgan marketing 
kommunikatsiyalari 
iste’xmolchilarning 
fikri, 
xulq-atvori 
haqidagi 
tushunmovchiliklarni bartaraf etishga imkon beradi va potensial mijozlarni aniqlab 
ular bilan aloqa o‘rnatishni ta’minlaydi. Iste’molchilar esa turli kommunikatsiya 
vositalari orqali korxona va uning mahsulotlari, ta’minotchilari to‘g‘risida ishonchli 
ma’lumotlarga ega bo‘ladi. Integratsiyalashmagan marketing kommunikatsiyalari esa 
reklama, sotishni rag‘batlantirish, pablik rileyshnz tadbirlarining turli yo‘nalishda 
amalga oshirilganligi bois, o‘zaro uyg‘unlashmasligi mumkin. 
Marketing 
kommunikatsiyasi 
vositalarining 
integratsiyalashgan 
holda 
qo‘llanilishi bir necha yo‘nalishlarda amalga oshiriladi: 
1. Reklama agentliklari tashkil qilinib, uning tarkibiga mijozlar bilan ishlash 
bo‘yicha menejerlar, tadqiqotchilar, reja bo‘limi xodimlari, ijodiy guruhlar, OAV 
bo‘yicha mutaxassislar, nashriyotlar va buyurtma bilan shug‘ullanuvchi mutaxassislar 
keng jalb qilinadi. 
2. Sotish bo‘limlari nafaqat yakuniy iste’molchilarga, balki ulgurji savdo 
korxonalarini ham qamrab olishga qaratilgan maxsus siljitish va sotish dasturlari ishlab 
chiqiladi. Ya’ni chakana va ulgurji iste’molchilarga ta’sir qilishning integrallashgan 
mexanizmi yaratiladi. 
3. Direkt-marketingni joriy etish orqali marketing jarayoni tovarlarni yetkazib 
berish va iste’molni qondirish bilan bog‘liq turli usullarning integrallashuvini 
ta’minlaydi 
va 
to‘g‘ridan-to‘g‘ri 
marketing 
munosabatlarining 
o‘rnatilishini 
rag‘batlantiradi. 
4. O‘tkazilayotgan marketing tadbirlarining jamoatchilik bilan aloqalar, 
marketing bo‘limlari, konsalting korxonalari va mustaqil tadqiqotchilar tomonidan 
ishlab chiqilgan va tavsiya qilingan konsepsiyalarga uyg‘unlashtiriladi. 
5. Tovarlarni siljitish, ishlab chiqarish, qadoqlash, taqdimotlar o‘tkazish, savdo 
belgisi tufuzini oshirish va ijodiy guruhlar (qadoqlash va dizayni bo‘yicha 
mudaxassislar, imijmeyker, brendmeykerlar va boshq.) faoliyatining umumiy 
muammoni hal etish usun integrallashuvi ta’minlanadi. 
Bularning barchasi marketing jarayonida ishtirok etayotgan turli manfaatli 
guruhlar, bo‘lim va bo‘linmalar, Shuningdek, yuqori tashkilotlarning faoliyatini 
integrallashtirishga xizmat qiladi [9,46-47].