Samarqand iqtisodiyot va servis instituti k. M. Ibodov

Siljitish 
strategiyalari
. Iste’molchilarni 
haridlarga, vositachilarni esa 
hamkorlikka jalb qilish uchun korxonalar ikkita kommunikatsiya strategiyasidan birini 
qo‘llashi mumkin: tovarni siljitish strategiyasi va tovarni o‘ziga tortish strategiyasi.
“Push” strategiya – 
aniq bir mahsulotlarni iste’molchilarga tomon “siljitadi” 
bo‘lib, ishlab chiqaruvchi ilgari surish va sotuv bo‘yicha o‘z harakatlarini unga eng 
yaqin bo‘lgan sotuv kanaliga – ulgarji savdogar tomon mujassamlantiradi. Shundan 
keyin ulgurji savdogarning o‘zi tovarni ilgari surishni davom ettirish haqida 
qayg‘uradi va o‘z ta’sirini keyingi bo‘g‘inga – chakana savdogarga, chakana savdogar 
esa – haridorlarga yo‘naltiradi. Shunday qilib, tovar marketing kanali bo‘yicha 
“siljiydi” (12.4.2-rasm). Qoidaga ko‘ra, bunday strategiyadan savdo muhitida nufuzga, 
hamkorlarga ta’sir etish imkoniyatiga ega bo‘lgan korxonalar foydalanadi.
12.4.2-rasm. “Push” strategiya 
 
 “pull” strategiya – 
ishlab chiqaruvchi mahsulot ilgari surish bo‘yicha o‘z 
harakatlarini yakuniy haridorlarga yo‘naltiradi. Bu ishlab chiqaruvchining haridorlar 
tomonidan talab shakllantirish maqsadida ularni rag‘batlantirish va reklama harajatlari 
haridorlar,chakana 
savdogarlar, ulgurji 
sotuvchilar
Ishlab 
chiqaruvchi

---

231 
katta bo‘lishini talab qiladi. Bunday yondashuv muvaffaqiyatli bo‘lgan hollarda 
iste’molchilar chakana savdoda tovarni so‘ray boshlaydi. Yakuniy haridorlar talabidan 
manfaatdor bo‘lgan chakana savdogarlar tovarni ulgurji savdogarlardan, ular esa – 
ishlab chiqaruvchidan buyurtma qila boshlaydi va shu tariqa tovar kanal orqali 
“tortiladi (12.4.3-rasm).
Ko‘rsatilgan tamoyillar amaliyotda ko‘pincha bir-birini to‘ldirib turadi. Ko‘plab 
firmalar “aralash” tamoyildan foydalanib, unda sotuv bo‘yicha harakatlar yakuniy 
iste’molchi
lar bilan ishlash va vositachilar bilan hamkorlik o‘rtasida taqsimlanadi.